ΤΟ ΑΠΕΡΧΟΜΕΝΟ 2017 «σβήνει» μέσα σε ένα υποφωτισμένο σκηνικό, στο οποίο κινούνται σαν σκιές οι ρέπλικες από το σίκουελ του «Μπλέιντ Ράνερ», πυροδοτώντας για ακόμα μία φορά τη συζήτηση για τη σχέση ανθρώπου - μηχανής. Πριν από λίγες ημέρες διαβάσαμε και την είδηση ότι η «Σοφία» (ευφημισμός για την τεχνητή νοημοσύνη - Artificial Intelligence), ένα ανθρωποειδές ρομπότ της εταιρείας Hanson Robotics, πήρε υπηκοότητα από τη Σαουδική Αραβία και παραχώρησε... συνέντευξη σε δημοσιογράφους.
Στο έξοχο και προφητικό βιβλίο του «Η υγιής κοινωνία», γραμμένο το μακρινό 1956, ο Γερμανός ψυχοκοινωνιολόγος Εριχ Φρομ, εξετάζοντας την κοινωνία της εποχής του, τόνιζε πως εάν το πρόβλημα τον 19ο αιώνα ήταν ο θάνατος του Θεού, το πρόβλημα του 20ού ήταν ο θάνατος του ανθρώπου, ως ελεύθερου, δημιουργικού και αυτόνομου όντος.
Κάνοντας μια προβολή, έλεγε: «Ο κίνδυνος του μέλλοντος είναι ότι οι άνθρωποι μπορεί να γίνουν ρομπότ... [εθελούσιοι σκλάβοι] που θα ακολουθούν χωρίς βία, που θα οδηγούνται χωρίς ηγέτες, που θα κατασκευάζουν μηχανές, οι οποίες θα ενεργούν σαν άνθρωποι και θα κάνουν ανθρώπους που θα ενεργούν σαν μηχανές».
Φυσικά αυτός ο εν δυνάμει κίνδυνος έγινε εν μέρει πραγματικότητα: ο κομφορμισμός, η ατομική και συλλογική αλλοτρίωση, η ανάθεση, η ρουτίνα και η περιχαράκωση στο προσωπικό ή οικογενειακό κουκούλι είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη είναι αφενός η χρήση των ανθρώπων σαν μηχανές (υπολογιστικές, παραγωγικές, διεκπεραιωτικές) και αφετέρου η υποκατάστασή τους από πραγματικές μηχανές, με συνέπεια την ανεργία για εκατομμύρια ανθρώπους.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, η βιοτεχνολογία και οι εξελίξεις στην αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος καθιστούν ορατό τον κίνδυνο ανεξέλεγκτων παρεμβάσεων στη βιολογική (και κατ’ επέκταση στη συνειδησιακή) υπόσταση του ανθρώπου.
Η αναγωγή της επιστήμης σε βιβλικό «χρυσό μοσχάρι» και νέα θεότητα είναι μια πράξη έσχατης αλλοτρίωσης, η οποία πιστοποιεί τον φόβο μπροστά στην ελευθερία και την ψυχολογική ανάγκη να μεταθέτουμε την ευθύνη των πράξεων και των επιλογών μας σε κάποιον έξω από εμάς. Βέβαια, σε εποχές που το «αύριο» ελέγχεται από έναν όλο και πιο σκοτεινό και ύπουλο καπιταλισμό και το σήμερα έχει ήδη αλωθεί απ’ αυτόν, η πιθανότητα μιας καλής εξέλιξης έχει ελάχιστες ελπίδες.
Οι πολιτικές εξελίξεις των πολλών τελευταίων χρόνων είναι απλώς η επιφάνεια, ενώ οι πραγματικές εξελίξεις συμβαίνουν στη «βαθιά κοινωνία», εκεί όπου τα ιστορικά ρεύματα και οι δίνες ανακατεύουν διαρκώς τα νερά με τις συνεχείς αλλαγές τους.
Η μέχρι σήμερα αποτυχία της Αριστεράς να γίνει ένας παράγοντας ουσιαστικής κοινωνικής αλλαγής οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αδυναμία της να αντιληφθεί αυτά τα υπόγεια ρεύματα και να καταστρώσει ένα σχέδιο για το μέλλον. Εάν δεν υπάρχει αυτό το σχέδιο, τότε είτε αφήνεσαι να παρασυρθείς από το ρεύμα είτε απλά πνίγεσαι. Στο βιβλίο του «Το σοκ του μέλλοντος» (1970), ο μελλοντολόγος Αλβιν Τόφλερ έλεγε ότι μέσω της επιστήμης μπορεί να φτιάξουμε υπεραθλητές, υπερμαθητές, cyborgs και «αναρίθμητες άλλες ποικιλίες τής -μέχρι πρότινος- μονομορφικής ανθρώπινης ύπαρξης».
ΤΟΝΙΖΕ ΟΜΩΣ ΟΤΙ «τελικά το πρόβλημα δεν είναι επιστημονικό ή τεχνικό, αλλά ηθικού και πολιτικού χαρακτήρα». Εκεί βρισκόμαστε σήμερα: σ’ ένα σταυροδρόμι πρωτίστως ηθικών και δευτερευόντως πολιτικών επιλογών για το μέλλον που θέλουμε για εμάς και τα παιδιά μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου