Το πρόσωπο του θηρίου σε ζωντανή μετάδοση

της Εβίτας Λύκου*

                        Η αποψινή βραδιά έτυχε ιδιαίτερης έντασης στα social media –δεν μπορώ να πω τί έγινε στον εκτός οθόνης κόσμο καθώς οι μόνοι αλαλαγμοί που άκουσα από τη γειτονιά μου ήταν προγενέστεροι και αφορούσαν σε γκολ του Ολυμπιακού. 

Η ηλεκτρονική όμως ένταση είχε να κάνει με την πρεμιέρα της εκπομπής Ευθέως του Κωνσταντίνου Μπογδάνου στον ΣΚΑΙ, και τον καλεσμένο αυτής της πρώτης εκπομπής, Νίκο Μιχαλολιάκο, αρχηγό του Λαϊκού Συνδέσμου-Χρυσή Αυγή. Τα πληκτρολόγια πήραν φωτιά από αρκετά νωρίτερα μέσα στην ημέρα με κατά κύριο λόγο βιτριολικές προσεγγίσεις οι οποίες δεδομένων των συνθηκών δεν ήταν τη στιγμή που διατυπώθηκαν απαραιτήτως άτοπες, και εξηγούμαι:

Η Χρυσή Αυγή είναι ένα φαινόμενο αντιδραστικό που δεν μπορεί να αφομοιωθεί κοινωνικά –παρά μόνο την έσχατη στιγμή και με καταστροφικό τρόπο. 

Γι’ αυτό το λόγο η κοινωνία δεν έχει καταφέρει να βρει τη μέθοδο να το αντιμετωπίσει σε κανένα απολύτως επίπεδο –από το θεσμικό του πράγματος μέχρι την εκ του σύνεγγυς συναναστροφή με ανθρώπους που γνωρίζουμε ή γνωρίζαμε από παλιά και ξαφνικά εκτοξεύουν προς πάσα κατεύθυνση αηδιαστικές αντιλήψεις στις οποίες συχνά δεν ξέρουμε πώς ν’ αντιδράσουμε με αποτέλεσμα να μένουμε παγωμένοι και να κοιτάμε όπως ο λαγός που τυφλώνεται από τα φώτα διερχόμενου ΙΧ, δευτερόλεπτα πριν καταλήξει αλοιφή στην άσφαλτο. 

Αν τόση δυσκολία υπάρχει σε προσωπικό επίπεδο καταλαβαίνετε πόσο πιο δύσκολο είναι να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο σε επίπεδο media, έναν χώρο όπου πρέπει διαρκώς να ισοσταθμίζεται το δημόσιο συμφέρον (ως προς την ενημέρωση) με το ιδιωτικό κέρδος (ως προς τον επιχειρηματία) όχι πάντα προς όφελος του πρώτου. 

Το θέμα είναι απλό: δεν ξέρουμε τί να κάνουμε. Να τους δώσουμε τηλεοπτικό χρόνο; Να μην τους δώσουμε; Να προσποιηθούμε ότι δεν υπάρχουν; Να προσπαθήσουμε να τους ξεμπροστιάσουμε; Και οι τηλεθεάσεις; Όλα δοκιμάστηκαν και όλα απέτυχαν παταγωδώς, όπως δείχνουν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, με τη Χρυσή Αυγή να σκαρφαλώνει στο 14% της πρόθεσης ψήφου και κατά τα φαινόμενα να μπαστακώνεται για τα καλά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο και την Ελληνική συνείδηση.

Η προσωπική μου άποψη για το θέμα εν γένει είναι η εξής: η Χρυσή Αυγή έπρεπε μην έχει λάβει έγκριση από τον Άρειο Πάγο να συμμετέχει στις εκλογές του Μαΐου (όπως συνέβη με άλλα τέσσερα κόμματα που κατέθεσαν αίτηση ενώ για ένα ακόμα ο Άρειος Πάγος αποφάνθηκε ότι δεν μπορεί να συμμετέχει με το όνομα Τυραννοκτόνοι καθώς ο τίτλος του «καταδεικνύει πρόθεση αξιόποινης πράξης»). Από τη στιγμή που αυτό δεν συνέβη ...το παιχνίδι ήταν χαμένο. 

Η τόσο απότομη εδραίωση της Χρυσής Αυγής στη ζωή μας με κοινοβουλευτικό έρεισμα έδωσε τέτοιο αέρα στη φασιστοσυμμορία που ήταν πια προφανές πως μπήκαμε σε μεγάλους, πολύ μεγάλους, μπελάδες από τους οποίους δεν πρόκειται να ξεμπερδέψουμε ούτε εύκολα, ούτε γρήγορα και κυρίως όχι αναίμακτα (φόρο αίματος έχουν ήδη πληρώσει κατά δεκάδες μετανάστες, και όχι μόνο, θύματα της ναζιστικής οργάνωσης). 

Μετά τις εκλογές της 6ης Μαΐου και το τρομακτικό «Εγέρθητου», ο κόσμος των media μάλλον τα ‘χασε. 

Στις 9 Μαΐου εμφανίστηκαν στην εκπομπή Αυτοψία και τον Αντώνη Σρόιτερ οι άρτι εκλεγμένοι βουλευτές Ηλίας Κασιδιάρης και Ιωάννης Λαγός. Ο Σρόιτερ ιδρώνοντας και τρέμοντας –δεδομένου ότι έπαιρνε τη συνέντευξη μέσα από το αρχηγείο της Χρυσής Αυγής με όλα όσα αυτό συνεπάγεται– κατάφερε να πάρει μια συνέντευξη που επιεικώς θα πω ότι την έβλεπαν κυρίες που ούτε στον ύπνο τους δεν θα ψήφιζαν Χρυσή Αυγή και έλεγαν: «Καλά τα λένε τα παιδιά μωρέ» (αληθινή ιστορία). 

Την Κυριακή 13 Μαΐου έρχεται η συνέντευξη του Μιχαλολιάκου στους Πρωταγωνιστέςκαι τον Σταύρο Θεοδωράκη για να επιβεβαιώσει αυτό που πολλοί εξ ημών ψυχανεμιζόμασταν από καιρό: οι άνθρωποι είναι αδίστακτοι, έχουν μέθοδο και ξέρουν να πουλάνε το προϊόν τους. Στην απαράδεκτη αυτή συνέντευξη ο Θεοδωράκης απέτυχε σε όλα τα σημεία. Την εκπομπή δεν έσωσαν ούτε οι σωστές τοποθετήσεις από τους Στέλιο Κούλογλου, Πέτρο Μάρκαρη και Διονύση Σαββόπουλο, καθότι έγιναν ανεξάρτητα και όχι σε διάλογο με την λεκτική επέλαση του Μιχαλολιάκου. Η αντίδρασή μου τη στιγμή που παρακολουθούσα την εκπομπή ήταν κατά γράμμα αυτή (όπως αναρτήθηκε στο FB): 

"Ο Μιχαλολιάκος είναι επικίνδυνος κυρίως γιατί δεν υπάρχει άξιος συνομιλητής να ξεσκεπάσει την επικινδυνότητά του. Ο Θεοδωράκης από φόβο ή ανικανότητα απλά τον χαϊδεύει και το αποτέλεσμα με τρομάζει".

Ο Θεοδωράκης θεώρησε (μάλλον) ότι το να υπομειδιά ειρωνικά σε κάθε εξόφθαλμη βλακεία του Μιχαλολιάκου ήταν επαρκής δημοσιογραφική αντίδραση (όπως ίσως και ο αλήστου μνήμης τέως βασιλεύς μας, ο Κοκός έκανε αντίσταση κατά της Χούντας με το να χαμογελάει υπονοηματικά στις φωτογραφίες που έβγαζε με τους συνταγματάρχες στέλνοντας το μήνυμα στον Ελληνικό λαό να μην υποκύψει στη βαρβαρότητα της Δικτατορίας). Και πράγματι για εκείνον (μάλλον), και για μένα, και ίσως και για εσάς, όταν ο Μιχαλολιάκος πετούσε κοτσάνα ή ανιστόρητη καφρίλα ήταν κάτι το προφανές και καταγέλαστο. Αλλά αυτό δεν ισχύει για το σύνολο του τηλεοπτικού κοινού. 

Όταν η συνέντευξη έκλεισε με χαμόγελα και ευχαριστίες ο μέσος τηλεθεατής κατάλαβε ότι α. Έλα μωρέ, δεν είναι τόσο κακός όσο λέγανε, μη σου πω ότι είναι και γλυκούλης (περισσότερες της μιας φοράς μέσα στη συνέντευξη εμφανίστηκε ως «καλός και παρεξηγημένος παππούς»), β. Τελικά μάλλον τους έχουν συκοφαντήσει και λίγο τα καθεστωτικά media (αφού επετράπη στον Μιχαλολιάκο να εφαρμόσει την αριστοτεχνική του μέθοδο διαστροφής του επιχειρήματος σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις), γ. Αυτός τουλάχιστον τα λέει έξω απ’ τα δόντια σε αντίθεση με όλους τους άλλους. Χωρίς καμία αμφιβολία η Χρυσή Αυγή κέρδισε από αυτή τη συνέντευξη, χωρίς να εκτεθεί ούτε ένα δευτερόλεπτο.

Η αμηχανία συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της (δεύτερης) προεκλογικής περιόδου, με αποκορύφωμα το περίφημο επεισόδιο Κασιδιάρη που περιέπλεξε ακόμα περισσότερο τα πράγματα, γιατί ενώ η άμεση εκτίμηση κάποιων ήταν ότι με το να ασκήσει βία σε ζωντανή εκπομπή της πρωινής ζώνης, η Χρυσή Αυγή «επιτέλους» θα ξεσκεπαζόταν, οι επιτήδειοι κατάφεραν και πάλι να γυρίσουν την κατάσταση υπέρ τους και να κερδίσουν ακόμα περισσότερες ψήφους μέσα από αυτή την επίδειξη τσάμπα μαγκιάς και ελεεινής βαρβατίλας. 

Φτάσαμε λοιπόν τότε, πράγμα που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, σε ένα σημείο που ο αποκλεισμός της Χρυσής Αυγής και των εγκληματιών που την απαρτίζουν από τα media λειτουργεί θετικά γι’ αυτούς, γιατί ρίχνει νερό στο μύλο του υποτιθέμενου αποκλεισμού του «καθαρού κόμματος» από τα «καθεστωτικά media», ενώ με κάθε εμφάνιση –που γίνεται πάντα με τους δικούς τους όρους– φαίνεται να κερδίζουν πόντους, εις βάρος της δημοκρατίας μας πάντα. Ο γρίφος αυτός δεν έχει εύκολη απάντηση, και δεν πιστεύω ότι η απάντηση αυτή δόθηκε σήμερα.

Ξυπνώντας αργά το μεσημέρι στις 11 Σεπτεμβρίου έπεσα νυσταγμένη πάνω στην ανοιχτή τηλεόραση στην οποία έπαιζε η εκπομπή Life με Εύα Αντωνοπούλου και τον Κωνσταντίνο Μπογδάνο στον ΣΚΑΙ όπου με φρίκη είδα καλεσμένο (ανάμεσα σε άλλους) τον Ηλία Κασιδιάρη. 

Ειλικρινά δεν πίστευα στα μάτια και τ’ αυτιά μου. 

Προσπάθησα επί μισαώρου να καλέσω το σταθμό για να ρίξω ένα εκ βάθους καρδίας ξεχέσιμο, αλλά καθώς και οι πέντε γραμμές ήταν κατειλημμένες απέτυχα παταγωδώς. Η προσωπική μου εντύπωση είναι πως ο Κασιδιάρης δεν θα μπορούσε να έχει κληθεί να συμμετέχει στη συζήτηση (να κανιβαλίσει τη συζήτηση καλύτερα) παρά μόνο για λόγους τηλεθέασης και μάλιστα κατ’ επιταγής της διεύθυνσης του σταθμού παρά της δημοσιογραφικής ομάδας. Και ενώ αυτό είναι κάτι που εν γένει μ’ ενοχλεί, στην προκειμένη περίπτωση το βρίσκω έως και εγκληματικό. 

Θεώρησα, και θεωρώ, την παρουσία του Κασιδιάρη (συγκεκριμένα μάλιστα) στην τηλεόραση ως μια απερίγραπτη απρέπεια, πράγμα που αιτιολόγησα γραπτώς σε ανύποπτη στιγμή: «Για μια ακόμα φορά μια τέτοια εμφάνιση πετυχαίνει να επιβεβαιώσει σε αυτούς που ήδη μάχονται αυτή την κατάσταση το τί γελοία σκουπίδια είναι αυτοί οι άνθρωποι (άρα δεν έχουμε κερδίσει τίποτα, έτσι ήταν έτσι μένουν) και σε όσους ανεγκέφαλους ψιλογέρνουν προς τα ‘κει να δώσει την ευκαιρία να μπατάρουν τελείως –σ’ αυτούς δε που ήδη έχουν αγκαλιάσει τη ΧΑ δίνεται η ευκαιρία για πανηγύρι. Έστω όμως ότι δεχόμαστε παρά τα από πάνω ότι κάπου ωφελεί ή κάπως απαιτείται η παρουσία βουλευτών της ΧΑ στην τηλεόραση, μου φαίνεται απίστευτο να βγαίνει ο συγκεκριμένος (βρε δεν πα’ να ‘ναι εκπρόσωπος τύπου, ας είναι κι ο ίδιος ο θεός) μετά τα γεγονότα του Ιουλίου. 

Το μήνυμα που περνάει είναι «Μπορώ να σπάσω κάποιον στο ξύλο live και θα με ξανακαλέσουν στην τηλεόραση, Yeah!». Γενικά αυτός ο άνθρωπος θα έπρεπε να έχει διαγραφεί από τα μητρώα πανελιστών δια παντός».

Δεν θα σας κρύψω λοιπόν πως βλέποντας το απόγευμα διαφημιστικό για την αποψινή εκπομπή με έκοψε κρύος ιδρώτας. Δεν θα είχα ποτέ βιαστεί να αναρτήσω αρνητική κριτική πριν δω την εκπομπή (πόσο μάλλον πριν καλά-καλά γυριστεί η εκπομπή) αλλά στη σκέψη μιας επανάληψης της συνέντευξης στον Θεοδωράκη σφίχτηκε το στομάχι μου. Μάλλον περίμενα μια απ’ τα ίδια. 

Θυμίζω πως, συμπτωματικά, στις 13 Μαΐου που προβλήθηκε η προαναφερθείσα συνέντευξη, ο Κωνσταντίνος Μπογδάνος δημοσίευε στο Protagon ένα κείμενο με σκέψεις πάνω στην ανήθικη, εγκληματική επίθεση που είχε δεχτεί τρεις μέρες νωρίτερα στο κέντρο της Αθήνας, πράγμα που για κάποιο λόγο δημιουργούσε επιπλέον συνειρμούς. 

Δεν είχα διάθεση να δω την εκπομπή. 

Ωστόσο παρακινημένη από τα σχόλια στο FB άνοιξα την τηλεόραση, και δεν το μετάνιωσα. 

Έχω διαβάσει όλων των ειδών τις κριτικές που έγιναν in real time και μετά το τέλος της εκπομπής, και είμαι βεβαία ότι από αύριο θα διαβάσουμε ακόμα περισσότερες. Τα θετικά σχόλια εναλλάσσονταν με τα αρνητικά τόσο απότομα στο newsfeed, ώστε αν δεν έχεις ο ίδιος παρακολουθήσει την εκπομπή φρονώ πως είναι εντελώς άσκοπο να επιχειρήσεις να σχηματίσεις γνώμη από τις αναφορές των γύρω σου. 

Θα πω τ’ αρνητικά για να ξεμπερδεύουμε και να πάμε παρακάτω, γιατί, ενώ υπήρχαν, δεν θεωρώ ότι πρέπει κατ’ ανάγκη να σταθούμε σ’ αυτά. Ναι υπήρξαν στιγμές αμηχανίας, και υπήρξαν στιγμές που φαινομενικά ο Μιχαλολιάκος στρίμωξε τον δημοσιογράφο, ναι, υπήρξαν στιγμές που χρειαζόταν μια πιο άμεση, πιο πνευματώδης, πιο αποστομωτική απάντηση. Και φυσικά εξυπακούεται ότι αυτό που παρακολουθήσαμε δεν ήταν σε καμιά περίπτωση πολιτικός διάλογος –δεν πιστεύω ότι κανείς θα μπορούσε να αποκομίσει διαλεκτικά το οτιδήποτε, ούτε πως αυτός ήταν ο στόχος άλλωστε.

Να αναλογιστούμε όμως ένα λεπτό τις συνθήκες: ο Κωνσταντίνος Μπογδάνος είναι ένας δημοσιογράφος, εργαζόμενος στον ΣΚΑΙ. Εκατοντάδες καλοί, ευσυνείδητοι, τίμιοι δημοσιογράφοι εργάζονται σε «καθεστωτικά media» γιατί αν δεν εργάζονταν εκεί δεν θα εργάζονταν καθόλου. Σε αυτό το χώρο δεν είναι τίμιο να κρίνεις κάποιον αποκλειστικά για το πού εργάζεται αλλά για την ποιότητα της δουλειάς του και τον σεβασμό στην δημοσιογραφική δεοντολογία. 

Επομένως είναι προφανές ότι ο Μπογδάνος δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να συζητήσει με τον Μιχαλολιάκο τα οικονομικά του Αλαφούζου ακόμα κι αν θα το ήθελε· επιπλέον αυτό δεν ήταν καν σχετικό με το θέμα της εκπομπής. Ο Μιχαλολιάκος το γνώριζε πολύ καλά γι’ αυτό και κάθε πέντε λεπτά φρόντιζε να κάνει επίθεση στον εργοδότη του δημοσιογράφου, ακριβώς για να τον οδηγήσει σε αμήχανες παύσεις. 

Δεν θεωρώ ότι είναι δίκαιο να το καταλογίσουμε αυτό στον Μπογδάνο, αντιθέτως, είναι μάλλον προς τιμήν του ότι έφερε τον νεοναζί αρχηγό σε σημείο να βάλει μπροστά αυτό το τριπάκι (που δεν θυμάμαι ας πούμε να χρησιμοποίησε με τον Θεοδωράκη, ενώ άλλα τόσα θα μπορούσε να έχει πει για τον Μπόμπολα). 

Ο Κωνσταντίνος Μπογδάνος πέτυχε αυτό που ο «μεγαλύτερος», πιο «έμπειρος» Θεοδωράκης απέτυχε παταγωδώς να κάνει τον Μάιο. Έβγαλε τον Μιχαλολιάκο απ’ τα ρούχα του. Μπορούσε να το δει κανείς απ’ τις σταγονίτσες σάλιου που ξέφευγαν απ’ τα χείλη του (συχνότερα απ’ ό,τι συνήθως) και τον τρόπο με τον οποίο έσφιγγε την κόκκινη γραβάτα του απειλητικά. Απόψε είναι η πρώτη φορά μετά τις εκλογές του Μαΐου που ο Μιχαλολιάκος εκτέθηκε ουσιαστικά κι αυτοπροσώπως, που εκνευρίστηκε, έχασε τον έλεγχο και γελοιοποιήθηκε.

Ο δημοσιογράφος δεν του χαρίστηκε ούτε ένα δευτερόλεπτο. Ναι, υπό φυσιολογικές συνθήκες η «τεχνική της συνέντευξης» που χρησιμοποίησε δεν είναι δημοσιογραφικά ενδεδειγμένη, και το αποτέλεσμα των παράλληλων μονολόγων που φτάσαμε να έχουμε κάποιες στιγμές δεν είναι αυτό που θέλουμε να βλέπουμε σε μια εκπομπή αξιώσεων. Όμως αυτές δεν είναι φυσιολογικές συνθήκες. 

Ο Μπογδάνος έθεσε επί τάπητος όλα τα θέματα και δεν επέτρεψε στον Μιχαλολιάκο να εφαρμόσει πάνω του το παιχνίδι της αντιστροφής του επιχειρήματος που τόσο καλά ξέρει να παίζει, είτε με τη σιωπή του, είτε αρνούμενος να απαντήσει σε εκτός θέματος τοποθετήσεις, είτε απλά συνεχίζοντας να τον πετροβολεί με ερωτήσεις. 

Και ο Μιχαλολιάκος έγινε ρεντίκολο. 

Γιατί έχασε τον έλεγχό του μπροστά σ’ έναν άνθρωπο που στεκόταν απέναντί του εν πλήρη ψυχραιμία. Γιατί τρεις φορές είπε ότι θα φύγει και δεν έφυγε (αυτοϋπονόμευση). Γιατί βρέθηκε κάποιος που μίλησε πάνω στο λόγο του «Εγέρθητου» αρχηγού, που δεν σταμάτησε για να τον ακούσει με σεβασμό και δεν υπέκυψε στην τρομοκρατία της υψωμένης φωνής του. Γιατί την ώρα που ο Μπογδάνος του είπε χαλαρά «Ε, καθίστε μέχρι να κάνουμε την αποφώνηση», ενώ εκείνος προσπαθούσε να κάνει ζάφτι τα καλώδια με τα μικρόφωνα, γέλαγε μαζί του η μισή Ελλάδα. Και ο ίδιος το ήξερε. 

Το ήξερε κάθε φορά που επέστρεφε στο θέμα του Αλαφούζου, το ήξερε κάθε φορά που αποκαλούσε τον Μπογδάνο «ψεύτη», το ήξερε ακόμα και τη στιγμή που χτυπιόταν ότι ο Μανώλης Γλέζος δεν έχει αδελφό (ο Μανώλης Γλέζος φυσικά δεν έχει αδελφό, γιατί ο αδελφός του, Νίκος, εκτελέστηκε το 1944 από τους Γερμανούς στην Καισαριανή). 

Ο Μιχαλολιάκος απόψε δεν κατάφερε να φορέσει ούτε το γλυκό προσωπείο του αδικημένου, ούτε τη μάσκα του δίκαια εξεγερμένου. Την περισσότερη ώρα ήθελε να ορμήσει και να μπήξει τα δόντια του στο λαιμό του Μπογδάνου, κι αυτό ήταν εμφανές. Το μίσος του –που είναι το μίσος προς κάθε τί ανθρώπινο– ήταν τόσο τοξικό που τρόμαζε εμένα από την άκρη του δέκτη μου. Υπήρξαν στιγμές που ειλικρινά δεν άντεχα να βλέπω. 

Νομίζω ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε στον άνθρωπο που είδε τη μορφή του θηρίου από κοντά, το προκάλεσε και το εξαγρίωσε, και βγήκε ζωντανός, ότι δεν έκανε κακή δουλειά. 

Το αν γενικά σας αρέσει ή δεν σας αρέσει ως δημοσιογράφος, αν τον συμπαθείτε ή τον αντιπαθείτε είναι άσχετο με το θέμα. 

Και ναι, είναι η πρώτη φορά που θεωρώ ότι ο τηλεοπτικός χρόνος που δόθηκε στην Χρυσή Αυγή άξιζε τον κόπο για το καλό του συνόλου.

*από τον Ανεμοδέκτη