Παναγιώτης Φωτεινόπουλος
Ο 82χρονος Γιάννης Λέφας, ένας ακάματος άνθρωπος του πνεύματος, πολυγραφότατος ιστορικός συγγραφέας, καθηγητής και ποιητής, μιλά για τα σκληρά παιδικά του βιώματα, τα οποία τον οδήγησαν στην ιστορική έρευνα για την ευαίσθητη περίοδο του Ελληνικού Εμφυλίου στην Πελοπόννησο, αλλά και για τη μεταπολεμική περίοδο έτσι όπως τη βίωσε ο ίδιος από τη δική του σκοπιά.
Παράλληλα, καταθέτει την άποψή του για την πολιτιστική κατάσταση της Ελλάδας, για τα αίτια της στασιμότητας στην Ηλεία. Τι τον φοβίζει, τι τον ανησυχεί, αλλά και τι τον κάνει αισιόδοξο.
«Γεννήθηκα στις 11 του Γενάρη του 1932, ημέρα Δευτέρα, στην Καλλιθέα (Ζάχα) Ολυμπίας. Αδήλωτος! Ο πατέρας μου ήταν από τα Διάσελα και κλέφτηκε με τη μάνα μου, αλλά στη συνέχεια δεν τα βρήκαν στην προίκα και έτσι χώρισαν. Τα παιδικά μου χρόνια, από την ηλικία των τεσσάρων ετών έως τα 17, τα πέρασα στο Πλουτοχώρι.
»Δύσκολα χρόνια, καθώς αντιμετώπιζα τον χλευασμό και την υποτιμητική συμπεριφορά των ντόπιων. Η μητέρα μου ήταν μοδίστρα. Καταγόταν από αριστερή οικογένεια, καθώς ο αδελφός της ήταν στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος, και το 1947 συνελήφθη για ?προληπτικούς? λόγους και υπέφερε στην σφάλεια. Τη χτύπησαν και προσπάθησαν να τη βιάσουν, ενώ την εξανάγκασαν σε βίαιη μετακόμιση στην Κρέστενα το 1949. Εγώ αναγκάστηκα να δουλεύω ως γκαρσόνι σε ουζερί στην Πάτρα και παράτησα προσωρινά το σχολείο. Υστερα επέστρεψα στην Κρέστενα και δούλεψα ως τσαγκάρης».
Η κλίση του Γιάννη Λέφα στα γράμματα ήταν εμφανής, κι έτσι επιστρέφοντας στην Ηλεία κατάφερε να ολοκληρώσει το σχολείο φοιτώντας τρία χρόνια στην Κρέστενα και άλλα τρία στην Ανδρίτσαινα.
«Το 1958 εισήλθα στη Φιλοσοφική και κέρδισα υποτροφία από το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών. Ειδάλλως δεν θα μπορούσα να σπουδάσω. Αποφοίτησα το 1962 και διορίστηκα καθηγητής. Στο πανεπιστήμιο γνώρισα και τη μετέπειτα σύζυγό μου, Αικατερίνη Γκόλτσου, την οποία έχασα το 2002».
Πώς ήταν για έναν αριστερών καταβολών καθηγητή τα μεταπολεμικά χρόνια; «Θήτευσα πέντε χρόνια στη Ζαχάρω. Η σκιά του Εμφυλίου ήταν βαριά, την ένιωθες σε κάθε σου βήμα. Όμως η αγάπη που πήρα από τους μαθητές μου ήταν το σημαντικότερο για μένα. Σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίσαμε με τη γυναίκα μου κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, το 1968, όταν βρεθήκαμε στην Ασφάλεια και κινδυνεύσαμε με απόλυση ύστερα από κατευθυνόμενες αναφορές επιθεωρητών.
Οι εμπειρίες του στην Ηλεία από τα χρόνια του Εμφυλίου, αλλά και η εκτέλεση του αδελφού της γυναίκας του την ίδια περίοδο, τον οδήγησαν στην ιστορική έρευνα για την αιματηρή περίοδο αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Ο κ.Λέφας εξέδωσε ένα δίτομο έργο για τον Δημοκρατικό Στρατό στην Πελοπόννησο, καθώς και το συγκλονιστικό βιβλίο «Χιλιάδες τέσσερις σταυροί στο Μαρτυρικό Μωριά», στο οποίο καταγράφει τους νεκρούς του Εμφυλίου στην Πελοπόννησο.
Η Ηλεία και η Λακωνία, όπως αναφέρει ο ερευνητής-συγγραφέας, είχαν τους περισσότερους νεκρούς από κάθε άλλη περιοχή. Στην ηλειακή ύπαιθρο χύθηκε πολύ αίμα. Η Πελοπόννησος ήταν το πιο σκληρό θέατρο αιματηρών εμφύλιων συγκρούσεων. Εκτός από τις μάχες και όσους εκτελέστηκαν σε στρατοδικεία, πάρα πολλοί πέθαναν από το κρύο και τις κακουχίες.
Η μάχη της Ανδρίτσαινας στις 31 Δεκεμβρίου του 1947, οι μάχες της Παπαδούς και τις Κρέστενας τον Μάιο του 1948 ήταν σφοδρές και η Ηλεία θρήνησε δεκάδες νεκρούς.
Μπορούσε ο Εμφύλιος να αποφευχθεί; Στα 82 του ο κ.Γιάννης Λέφας απαντά με την πνευματική διαύγεια επιστήμονα.«Στη Βάρκιζα αμνηστεύθηκαν μόνο τα πολιτικά αδικήματα, όχι τα ποινικά. Νομίζω ότι από εκεί και έπειτα ήταν αναπόφευκτος ο Εμφύλιος, καθώς η τρομοκρατία που εξαπολύθηκε έφτασε στο απροχώρητο. Ισως ο Ζαχαριάδης να μπορούσε να τους εξαναγκάσει σε δίκαιη συμφωνία, αλλά δεν ήταν εύκολο.
»Στην Ηλεία αρκετοί πολίτες υπέφεραν από βασανισμούς και δεν άντεξαν. Βέβαια, ακραίες πράξεις έγιναν και από τις δύο πλευρές. Υστερα η επέμβαση των Αμερικανών οδήγησε την κατάσταση σε σημείο που ο Εμφύλιος δεν αναστρεφόταν. Ισως έπρεπε να συμμετάσχει το ΚΚΕ στις εκλογές, αλλά η τρομοκρατία δεν σταματούσε.
Το σημαντικότερο και πιο θλιβερό είναι ότι στον Εμφύλιο χάθηκαν πολλοί νέοι, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το εργατικό δυναμικό της χώρας και να την οδηγήσουν στην ανάπτυξη και την πρόοδο.
Το 1981 ο Γιάννης Λέφας επέστρεψε ως γυμνασιάρχης στην Ανδρίτσαινα, και λίγα χρόνια μετά η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε τιμητική διάκριση για τη διατριβή του για τον λογοτέχνη Παναγιώτη Σούτσο. Παράλληλα, το 1979 αναγορεύθηκε διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων για την εργασία του «Ο Αλεξ. Σούτσος και οι επιδράσεις του έργου του στους συγχρόνους του».
Ως άνθρωπος του πνεύματος και ως ιστορικός, εκφράζει ξεκάθαρα τη γνώμη του για την πολιτιστική κατάπτωση του τόπου. «Όταν ζεις την ντόλτσε βίτα, ποιος ασχολείται με τις τέχνες και τα γράμματα; Όλα αυτά τα χρόνια βιώναμε μια επίπλαστη ευημερία. Αν προσθέσουμε και την αλματώδη πρόοδο της τεχνολογία αλλά και την τεχνοκρατία, τότε τα υπόλοιπα παραμερίζονται. Η λογοτεχνία αναπτύσσεται όταν υπάρχει πόνος Οι τέχνες και τα γράμματα προόδευσαν όταν υπήρχε αδικία και δυστυχία.
»Όταν όλοι καλοπερνάνε, ο συγγραφέας δεν έχει θέματα. Μόνο σε ανώμαλες καταστάσεις συμβαίνει. Πάρτε παράδειγμα τη Νότια Αμερική. Οι Λατίνοι λογοτέχνες διέπρεψαν γιατί εκεί υπάρχουν μόνο δύο κοινωνικές τάξεις με τεράστια μεταξύ τους ανισότητα, κάτι που τους έδωσε τη δυνατότητα να αποτυπώσουν τη σκληρή πραγματικότητα».
Μήπως από τις στάχτες της κρίσης αναγεννηθούν η ελληνική παιδεία και ο πολιτισμός;
«Δεν αποκλείεται να έχουμε νέα άνθιση στις τέχνες. Φαινόμενα όπως π.χ. οι αυτοκτονίες προβληματίζουν τους λογοτέχνες και τους ιστορικούς. Και σήμερα η τεχνολογία συμβάλλει τα μέγιστα στην έρευνα. Στη δική μου εποχή ήταν πιο χρονοβόρες οι διαδικασίες».
Στα 83 του ο Γιάννης Λέφας έχει συσσωρεύσει γνώση και σοφία πολλών εποχών. Τι είναι αυτό που τον φοβίζει περισσότερο στη σημερινή πολιτική συγκυρία; «Περισσότερα από όλα με ανησυχεί η άνοδος του φασισμού στην Ελλάδα. Κάπως έτσι ξεκίνησε και στη Γερμανία και στην Ιταλία. Με περιοδείες στην επαρχία και ατελείωτη προπαγάνδα.
Η Ηλεία γιατί έχει βαλτώσει ενώ είναι ευλογημένος τόπος; Ο κ.Λέφας είναι ευθύς.
«Όταν είναι γεμάτο το στομάχι, είναι άδειο το μυαλό. Τόσα χρόνια μας ενδιέφερε μόνο να τρώμε και να πίνουμε. Είχαμε το μυαλό μας στις ταβέρνες και στη διασκέδαση. Ολοι οι μαθητές μου από τη Ζαχάρω και την Ανδρίτσαινα οι οποίοι διακρίθηκαν, είχαν άδειο το στομάχι τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.
Για το επιμύθιο δεν παραλείπει να προσθέσει ότι «ουδείς προφήτης στον τόπο του. Δεν είναι και τα καλύτερο πράγμα να υπηρετείς στον τόπο σου. Οι συμπατριώτες σου τα περιμένουν όλα από σένα και πάντα φταις εσύ για ό,τι συμβαίνει. Όμως αγαπώ την Ηλεία και σύντομα θα την επισκεφθώ για να αναδείξω χαμένες ιστορίες».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου