ΤΟ ΕΑΜ ΣΤΟ ΓΙΑΝΝΙΤΣΟΧΩΡΙ

Για το ΕΑΜ στο Γιαννιτσοχώρι χρησιμοποιούμε πρωτόλεια αναφορά που με τιμή φιλοξενούμε στο βιβλίο μας ¨ΑΛΛΟΤΙΝΕΣ ΕΠΟΧΕΣ"  (1) Ήταν ένα γράμμα από τον ίδιο τον Γραμματέα του ΕΑΜ ΠΆΝΟ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΊΟΥ. που από τότε μαζί με τον Χρήστο Ντούφα  αποτελούν τις πιο εξέχουσες και ευγενικές προσωπικότητες   του χωριού. Από τις πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά που αναδύονται από αυτές τις γραμμές πολύ εύκολα συμπεραίνει κανείς για το πραγματικό μέγεθος και σπάνιο του ανδρός.   

[Ο πόλεμος του 40 μας ξέκοψε από τις δουλειές και τις θέσεις μας και βρεθήκαμε στο δρόμο!...Η θηλιά του καταχτητή σιγά-σιγά άρχισε να σφίγγει το λαιμό μας με τον αφανιομό του ψωμιού και των άλλων απαραίτητων στη ζωή και αναγκαστήκαμε και αφήσαμε τις πόλεις που ζούσαμε και κατασταλάξαμε στα χωριά μας.

Έτσι και γω αναγκάστηκα και ξαναγύρισα στο χω­ριό μου.

Η κατοχή, ξεκινώντας από τις πόλεις, άρχισε να φτάνει και στα χωριά. 'Έτσι όλη τη χώρα την έσκιαζε η φοβέρα και την πλάκωνε η σκλαβιά, όπως λέει ο Εθ­νικός μας ποιητής!... Ο κόσμος, ο φτωχόκοσμος, που ζούσε από λίγη περιουσία ή και την καθόλου, ήταν αυτός που ένοιωσε από την αρχή το φάσμα της πεί­νας και της εξαθλίωσης, μα σιγά-σιγά κι αυτοί που είχαν τον τρόπο και τα μέσα, άρχισαν και αυτοί να υποφέρουν γιατί το κούρσος του καταχτητή άρχισε να δουλεύει από την πρώτη  στιγμή.

Το πλαστικολόγημα το έκανε στόχο στη ζωή του και καθήκον. Ο κοσμάκης άρχισε να ψυχανεμίζεται και κοίταξε με ποιο τρόπο θα βάλει μια μπουκιά ψωμί για τα παιδιά του. Μα πιο πολύ από την αθλιότητα που τον έριξαν οι καταχτητές, βάρυνε πάνω του η αβεβαιότητα για το αύριο μια και παντού αντίκριζε σκοτεινιά, απελπισία, μαυρίλα, θανάτους, σκοτωμούς και κρεμάλες. Στα κρυφά ρώταγε ο ένας τον άλλον:Τι θα γίνει; Που θα πάει με αυτή την κατάσταση; Κανείς όμως δεν είχε κάτι το συγκεκριμένο να στηριχτεί και γιαυτό όλοι μιλούσαν με υποθέσεις και γνωμικά. Σαν όμως αργότερα δημιουργήθηκε το Ε.Α.Μ.(25 Σεπτεμβρίου του΄41)η αβεβαιότητα του κόσμου χάθηκε και στη θέση της ήρθε η ελπίδα και η προσμονή! Η ίδρυση του Ε.Α.Μ. είχε παλλαϊκό χαρακτήρα και ενωτικό μήνυμα, έτσι που να ενώνει όλο το λαό και να μπορέσει αυτός να σταθεί όχι μόνο όρθιος και να σωθεί από το φάσμα της πείνας και της εξαθλίωσης, αλλά και να παλέψει για να υπερασπίσει τη ζωή του και το βιος του, να προβάλλει γερά την αντίστασή του, με κάθε τρόπο και μέσο παλεύοντας συγχρόνως και για την λευτεριά της Πατρίδος του!

Είναι δύσκολο να συλλάβει κανείς τα χαρακτηριστικά και την ατμόσφαιρα της περιόδου εκείνης, όποιος δεν τα έζησε, για να μπορέσει να σχηματίσει μια συνολική εικόνα της ηρωικότερης ιστορίας του λαού μας, του αγώνα του στα βουνά, στις πόλεις και στα χωριά, να συλλάβει τα ηρωικά του κατορθώματα, τις φοβερές δοκιμασίες του!…

Ας είναι. Ήταν ένα Μαρτιάτικο απόγιομα του 42 που βρισκόμουνα στα τελευταία σπίτια του χωριού, και συγκεκριμένα πιο πέρα από του Κουρή το γεφυράκι, όταν είδα πέρα στα Ταγαρέϊκα νάρχεται όλο τη γραμμή ένας άντρας ψηλός και λεπτός που στο σύνολό του μου μοιάζε γνωστός, μα δεν μπορούσα να τον καθορίσω γιατί θα ήταν καμιά 80ριά μέτρα μακριά.

Σαν όμως επλησίασε καμμιά 20ριά μέτρα, στο σουλούπι του γνώρισα τον παλιό μου φίλο, που πηγαίναμε μαζί στο Γυμνάσιο της Αρκαδίας, τον Τέλη Τσαρουχά απ΄ τον Κακόβατο. Σήμερα δεν υπάρχει πια γιατί έπεσε στον αγώνα για τη λευτεριά του λαού! Ας είναι αιώνια η μνήμη του!…

Μου φαίνεται πως δεν χρειάζεται εδώ να μιλήσω για τα ατομικά συναισθήματά μου της στιγμής εκείνης, να ιδείς δηλαδή ξαφνικά μπροστά σου ένα παλιό συμμαθητή και φίλο γιατί καθ΄ ένας ίσως έχει ζήσει μια τέτοια στιγμή ή παρόμοια στιγμή !

Να ιδεί δηλαδή ξαφνικά μπροστά του ένα αγαπητό φίλο ή έστω φιλικό πρόσωπο και μάλιστα κάτου από τέτοιες συνθήκες της εποχής εκείνης, να νοιώσετε τότε πόσο τραγική ήταν η στιγμή και πόσο έντονα τα συναισθήματά της!

Αγκαλιαστήκαμε και φιληθήκαμε με συγκίνηση και τέλος πριν προφτάσω να τον ρωτήσω το λόγο που τον έφερε σε μένα και στο χωριό με τράβηξε παράμερα στο κούφωμα της γραμμής, άρχισε να μου μιλάει για την ίδρυση του ΕΑΜ, τους σκοπούς και τους στόχους αναλύοντάς μου με σαφήνεια το κάθε τι.

Τον άκουσα ως το τέλος.

Του υποσχέθηκα ότι θα φτιάξουμε και εμείς στο χωριό μας οργάνωση, να είναι βέβαιος.

Άρχισε να νυχτώνει σαν σηκώθηκε να φύγει. Τον χαιρέτησα και φεύγοντας θυμάμαι τα τελευταία λόγια του:

- Ήξερα μου λέει τον καλό φίλο και τον τίμιο άνθρωπο απ΄ το Γυμνάσιο ακόμα και ήμουν βέβαιος πως δεν θα αρνηθεί ν΄ αγωνιστούμε για τη λευτεριά του λαού και της Πατρίδας!!

Είχαμε πολλές κρυφές συναντήσεις από τότε, που σταμάτησαν σαν αυτός έφυγε για το βουνό και γω έμεινα στην πολιτική οργάνωση.

Έτσι γεννήθηκε το ΕΑΜ στο χωριό μας.

Έγινε το πρώτο γραφείο από τους: Βασίλη Παπαβασιλείου, το Γιώργο και Χρήστο Δούφα, το Νίκο Γεντίμη και μένα που ανέθεσαν τη Γραμματεία. Το Γραφείο των γυναικών ανάλαβαν η Θανάσω Γεντίμη και η Μαρίκα Παπαβασιλείου.

Σαν όμως ο Βασίλης Παπαβασιλείου κι ο Γιώργος ο Δούφας έφυγαν για το βουνό μπήκε στο γραφείο ο Προκόπης ο Κανελλόπουλος που εν τω μεταξύ είχε κατασταλάξει κι αυτός στο χωριό και στο γυναικείο Γραφείο πιο ύστερα η γυναίκα του Αγγελική.

Μικρολεπτομέρειες δε θυμάμαι πια για τα Γραφεία μα εκείνο που προέχει είναι ότι σε λίγο χρόνο όλο το χωριό ήταν μπασμένο στο ΕΑΜ και δούλευε στον αγώνα εκτός ευτυχώς ελαχίστων που κρατούσαν παθητική στάση, ήσαντε όμως πρόθυμοι να κάμουν κάτι που τους ζητήθηκε χωρίς να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα σ΄ αυτήν.

Εγώ εδώ δεν θα τους κατονομάσω γιατί ο σκοπός μου δεν είναι αυτός (ο καθένας ας αναλογιστεί τη συμπεριφορά του και τις ευθύνες του). Το χωριό (όσοι βέβαια ανήκουν στην παλιά σχολή) τους ξέρει κι έτσι περιττεύει εγώ να κομίσω γλαύκα στην Αθήνα!!!

Το Εαμικό Γραφείο από την αρχή της ίδρυσής του ακολουθώντας τη γραμμή και τους σκοπούς του ΕΑΜ έβγαλε σαν αντικειμενικό του σκοπό να βρει τρόπο για να μπορέσει να σώσει το χωριό από την πείνα και τον κατακτητή.

Έτσι, μαζί με τις Εαμίτικες οργανώσεις των γύρω χωριών, σαν δόθηκε το σύνθημα από την Νομαρχιακή επιτροπή του ΕΑΜ να σπάσουν οι αποθήκες του Α.Σ.Ο κι ο κόσμος να πάρει τις σταφίδες, τα λάδια, τα σύκα, και ότι άλλο κρύβαν μέσα τους, το χωριό μας στις αποθήκες του Θολού έκαμε το γιουρούσι και πήρε σταφίδες και λάδια κι έτσι ξεγέλασε την πείνα του για κάμποσο καιρό.

Το δεύτερο ζήτημα που απασχόλησε την οργάνωση του ΕΑΜ του χωριύ μας, ήταν ο βάλτος.

Δεν ήταν δυνατόν ο κόσμος να πεθαίνει από την πείνα και κάποιος κύριος Σκόντρας –και εγώ δεν ξέρω πούθε κρατούσε η σκούφια του- να βρεθεί ιδιοχτήτης αρκετών στρεμμάτων ελέω Γιάννη Μεταξά, και μαζεύοντας τα προϊόντα να τα προσφέρει πεσκέσι στους καταχτητές!

Στο χωριό είχε σαν τοποτηρητή του κάποιο Θανάση Ζουμή, δικηγόρος έλεγε πως ήταν κι ο ίδιος έμενε στην Αθήνα.

Το Γραφείο δεν ήταν δυνατό να ανεχτεί μια τέτοια κατάσταση γι΄ αυτό πήρε την απόφαση να διώξει από κει το Ζουμή και τα υπάρχοντά του, χωράφια και ότι άλλο είχε, να μοιραστούν στον κόσμο του χωριού!

Ο κλήρος έλαχε σε μένα να εκτελέσω την εντολή.

Ήταν βραδάκι θυμάμαι που ανέβηκα στο σπίτι του Παναγιώτη Γαλάνη όπου έμενε και του είπα το απαράδεχτο για την οργάνωση, αυτής της ταχτικής και σε παρακαλεί να τα παρατήσετε και να σηκωθείτε να φύγετε. Αυτό άλλωστε είναι απαίτηση όλου του χωριού. Θύμωσε πολύ και με εβεβαίωσε πως δεν μπορεί να κάμει κάτι τέτοιο - του ήταν αδύνατο να φύγει!…

Σηκώθηκα να φύγω και πηγαίνοντας προς τη σκάλα να κατεβώ  σκέφτηκα να τον φοβερίσω λίγο και γύρισα και του είπα:

-Αν μέσα σε 24 ώρες δεν φύγετε δεν ευθυνόμαστε για τη ζωή σας!.

Δεν ξέρω βέβαια ποιες ήταν οι σκέψεις του, μα κείνο που ξέρω ήταν πως το άλλο πρωί τα παράτησε όλα και έφυγε! Τα χωράφια και ότι είχε στην αποθήκη η οργάνωση τα μοίρασε στο χωριό. Ο κόσμος πήρε τα χωράφια που τα καλλιέργησε κι έδιωξε την πείνα από κοντά του!

Χόρτασε ψωμί!

Εδώ θα βρούνε ευκαιρία οι καλοθελητάδες να αρχίσουν το παλιό τροπάρι! Την κατηγόρια και συκοφαντία!

Να! Ποιο ήταν το ΕΑΜ, άρπαξε τις περιουσίες του κόσμου! Όχι κύριοι, θα τους ειπούμε. Το ΕΑΜ δεν άρπαξε περιουσίες από τον κόσμο, αλλά τις περιουσίες του κόσμου από τους αητονύχηδες που τις είχαν αρπάξει και την έδινε στον κόσμο που του ανήκαν, κι όχι νάχουν τον κόσμο να τις καλλιεργεί κι αυτός να ψοφάει από την πείνα και οι αητονύχηδες να προσφέρουν όλα με απλοχεριά στους εχθρούς του λαού και της Πατρίδας!…

Θα σταματήσω εδώ. Δεν θέλω να επεκταθώ πάρα πέρα σε άλλα πικρά γεγονότα της εποχής εκείνης.

Μου φαίνεται πως ο τρόπος ενέργειάς μας σ΄ όλα τα γεγονότα, στους δύσκολους καιρούς της σκλαβιάς και σωστός ήταν και πατριωτικός, γιατί την Πατρίδα δεν τη φτιάχνουν τα κλαριά και τα βουνά, αλλά οι ανθρώποι, προ πάντων, που την κατοικούν.

Άλλωστε και οι κατοπινοί καιροί και περιστάσεις μας δικαιώσανε γιατί το χωριό μας κατόρθωσε και στάθηκε όρθιο και μέσα από τα πάθη και τα μίση της εποχής έδωσε το παρόν στην απελευθέρωση χωρίς να λυθεί μύτη!…

Εμείς οι πρωτοπόροι χαιρόμαστε γι΄ αυτό και υπερηφανευόμαστε που τραβήξαμε το δρόμο το σωστό, τον πατριωτικό και τον τίμιο και αυτοϊκανοποιηθήκαμε μόνο γι΄ αυτό, χωρίς να ζητάμε ούτε παράσημα, ούτε άλλα ανταλλάγματα.

Ο Πατριωτικός μας αυτός αγώνας μας κάνει να στεκόμαστε ορθοί και να κοιτάμε τον καθένα άφοβα και κατάματα χωρίς ντροπή, κι αυτός είναι που μας δίνει και παράσημα και ηθική ικανοποίηση γιατί αγαπήσαμε και σταθήκαμε πλάϊ στους χωριανούς μας στους δύσκολους καιρούς της σκλαβιάς και μαζί τους παλέψαμε για τη λευτεριά!!!

Πάνος Παπαβασιλείου

(1) Στουχεία από αυτή την αναφορά έχει πάρει και ο Περικλής  Μούτουλας για την διατριβή του "ΤΟ ΕΑΜ ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ"