Σε ποιο ΘΕΟ πίστευε ο ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ?

    Ο αρχαίος φιλόσοφος Ηράκλειτος είπε μόνο 100 –περίπου- φράσεις. Πάνω σ αυτές έχει στηριχτεί όλη η παγκόσμια φιλοσοφία!!!. Η πιο γνωστή είναι το ‘πάντα ρεί’.

  Αλλά ας δούμε τι είπε για τον θεό, για το θείο, και τι για την  θρησκεία?

  Τις περισσότερες αρχαίες λέξεις που αναφέρει τις λέμε και σήμερα.

1.   Τον Κόσμο, το σύμπαν, ό,τι υπάρχει δεν τα έφτιαξε ο Θεός!

–Κόσμον τόνδε,  τόν αὐτόν ἁπάντων,  οὒτε τίς θεῶν οὒτε ἀνθρώπων ἐποίησεν,

    ἀλλ’ ἦν ἀεί καί ἔστιν καί ἔσται πῦρ ἀείζωον,  ἁπτόμενον μέτρα καί  ἀποσβεννύμενον μέτρα.

    Τον κόσμο αυτό, που είναι ίδιος για όλους, ούτε ένας θεός ούτε άνθρωπος τον έφτιαξε, αλλά ήταν από πάντα και είναι και θα είναι (σαν) φωτιά που αναβοσβήνει με μέτρα.

2.  Tο μέτρο, η Δικαιοσύνη είναι ο Θεός,   και κανείς δεν μπορεί να το ξεπεράσει, αν το επιχειρήσει θα τιμωρηθεί.

 –Ἥλιος  οὐχ ὑπερβήσεται μέτρα. Εἰ δέ μή , Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι ἐξευρήσουσιν.

    Ο ήλιος δεν μπορεί να ξεπεράσει τα μέτρα του, αλλιώς θα τον πιάσουν οι Ερινύες, οι βοηθοί της Δικαιοσύνης.

3. – Ο Θεός δεν δίνει συγκεκριμένες εντολές. μας αφήνει ελεύθερους…

Ὁ ἄναξ, οὗ τό μαντεῖόν ἐστι τό ἐν Δελφοῖς,  οὔτε λέγει οὔτε κρύπτει , ἀλλά   σημαίνει.

  Ο Θεός (Απόλλων), δεν δίνει σαφείς εντολές, ούτε κρύβει την αλήθεια, αλλά δίνει σημάδια.

4. –  Για τον Θεό δεν υπάρχει καλό και κακό!

   –Τῷ μέν θεῷ καλά πάντα καί ἀγαθά καί δίκαια,

          ἄνθρωποι δέ ἅ μέν ἄδικα ὑπειλήφασιν ἅ δέ δίκαια.

    Για τον Θεό είναι όλα καλά και αγαθά και δίκαια. Οι άνθρωποι ,όμως, άλλα έχουν λάβει ως άδικα και άλλα ως δίκαια.

5.   Ο Θεός έχει τη σοφία…

   –Ἦθος γάρ ἀνθρώπειον μέν οὐκ ἔχει γνώμας , θεῖον δέ ἔχει.

     Την σοφία την κατέχει ο Θεός, όχι ο άνθρωπος.

6.  -- Τρέφονται γάρ οἱ ἀνθρώπειοι νόμοι ὑπό ἑνός, τοῦ θείου.

          Οι ανθρώπινοι νόμοι τρέφονται από τον θεϊκό.   

7.    Ο άνθρωπος είναι κατώτερος απ το θεό.

– Ἀνήρ νήπιος ἤκουσε πρός δαίμονος ὅκωσπερ παῖς πρός ἀνδρός.

 Ο  άντρας μοιάζει με νήπιο σχετικά με τον δαίμονα (το θεό)

  –Ἀνθρώπων ὁ σοφώτατος πρός θεόν πίθηκος φανεῖται

                  καί σοφίᾳ καί κάλλει καί τοῖς ἄλλοις πᾶσιν.

 Ο  πιο σοφός άνθρωπος μοιάζει σαν πίθηκος σε σχέση με το θεό, και στη σοφία και στην ομορφιά και σε όλα…

8.   Ο θεός είναι όλα τα αντίθετα! Ίσως είναι ο πιο ωραίος ορισμός για το Θεό!

–Ὁ Θεός ἡμέρη εὐφρόνη, χειμών θέρος, πόλεμος εἰρήνη, κόρος λιμός.

Ἀλλοιοῦται δέ ὅκωσπερ [πῦρ], ὁπόταν συμμιγῇ θυώμασιν,

ὀνομάζεται καθ’ ἡδονήν ἑκάστου.

  Ο  Θεός είναι: ημέρα-νύχτα, χειμώνας-καλοκαίρι, πόλεμος-ειρήνη, χορτασμός-πείνα.  Και αλλάζει όπως ακριβώς η φωτιά όταν σμιχτεί με τα θυμιάματα, και παίρνει το όνομα ανάλογα με την μυρουδιά του καθενός.

9.   Ο Θεός υπάρχει , και δεν υπάρχει!!!

–Ἕν τό σοφόν μοῦνον λέγεσθαι οὐκ ἐθέλει καί ἐθέλει Ζηνός ὄνομα.

  Το ένα, το μόνο σοφόν, και θέλει και δεν θέλει να λέγεται Δίας.

10.   Η διπλότητα είναι η σοφία, ο δίκαιος θεός, ο λόγος.

      εἶναι τό πᾶν διαιρετόν ἀδιαίρετον, γενητόν ἀγένητον,

      θνητόν ἀθάνατον, λόγον αἰώνα, πατέρα υἱόν, θεόν δίκαιον.

     «οὐκ ἐμοῦ, ἀλλά τοῦ λόγου ἀκούσαντες ὁμολογεῖν σοφόν ἐστιν

       ἕν πάντα  εἶναι» 

  Το παν είναι διαιρετό και αδιαίρετο, γενητό και αγένητο, θνητό και αθάνατο, λόγος και χρόνος, πατέρας και υιός, θεός δίκαιος. 

   Όχι ακούγοντας εμένα, αλλά το Λόγο, ας ομολογήσουμε ως σοφό πως το ένα είναι τα πάντα.

11 .  Το σοφόν (ο θεός ) είναι ένας!

   –Εἶναι γάρ ἕν το σοφόν, ἐπίστασθαι γνώμην, ὁτέη ἐκυβέρνησε πάντα διά  πάντων.

 Είναι ένα το σοφόν, το να γνωρίζεις τη σοφία, που κυβερνά τα πάντα μέσω των πάντων.

12.   Τα βλέπει όλα!

  –Τό μή δῦνόν ποτε πῶς ἄν τις λάθοι?

Πώς θα μπορούσε κάποιος να κρυφτεί απ αυτό που δεν δύει ποτέ?

13.  Ανώτερο κι απ το Θεό είναι ο ‘πόλεμος’, η ανάγκη, η κίνηση.!

     –Πόλεμος  πάντων μέν πατήρ ἐστι, πάντων δέ βασιλεύς,

               καί τούς μέν θεούς ἔδειξε, τούς δέ ἀνθρώπους,

               τούς μέν δούλους ἐποίησε, τούς δέ ἐλευθέρους.

    Ο ‘πόλεμος’ είναι πατέρας των πάντων, και βασιλιάς, και αυτός ανέδειξε άλλους θεούς- άλλους ανθρώπους,  άλλους έκανε δούλους- κι άλλους ελεύθερους.

14.   Θεός είναι ο χαρακτήρας του ανθρώπου! Ο καθένας γίνεται ‘θεός’.

– Ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων.

Η φράση αυτή έχει πολλές μεταφράσεις: ο χαρακτήρας του ανθρώπου  μας δείχνει το ‘θεό’ του, το πνεύμα φαίνεται στο χαρακτήρα, η συμπεριφορά μας καθορίζει τη μοίρα μας, ο άνθρωπος φαίνεται απ τις πράξεις του, κλπ. κλπ.

15.    Ο Ηράκλειτος κορόϊδευε την τότε θρησκεία, την λατρεία προς τους θεούς και τα αγάλματα, τα τάματα, τις θυσίες ζώων, κλπ.  Ήταν κατά κάποιο τρόπο ‘άθρησκος’.

– Εἰ θεοί εἰσίν, ἵνα τί θρηνεῖτε αὐτούς?

         Εἰ  δέ θρηνεῖτε αὐτούς, μηκέτι τούτους ἡγεῖσθαι θεούς.

      Αν είναι θεοί , τι τους λατρεύετε? Αφού λοιπόν τους αποδίδετε πίστη,(λατρεία, θρήνους,) άραγε δεν τους πιστεύετε για θεούς…                                                                                                

 –Δαιμόνων ἀγάλμασιν εὒχονται οὐκ ἀκούουσιν, ὥσπερ ἀκούοιεν, οὐκ ἀποδιδοῦσιν, ὥσπερ οὐκ ἀπαιτοῖεν.

Προσεύχονται σε αγάλματα θεών ενώ δεν μπορούν να τους ακούσουν, και τους κάνουν τάματα, ενώ δεν τους ανταποδίδουν. Είναι σαν να μην είχαν ζητήσει τίποτε.

–Καθαίρονται δ’ ἄλλῳ αἵματι μιαινόμενοι οἷον εἴ τις εἰς πηλόν ἐμβάς

          πηλῷ ἀπονίζοιτο.  Μαίνεσθαι δ’ ἄν δοκοίη, εἴ τις αὐτόν ἀνθρώπων

      ἐπιφράσαιτο οὕτω   ποιέοντα. 

 Προσπαθούν να καθαρθούν με το αίμα του ζώου, σαν κάποιον που πλένει με λάσπη τα χέρια του για να τα καθαρίσει. Αν κάποιος (λογικός) τους έβλεπε θα τους έπαιρνε για τρελούς.

16.    Ακόμα πιο παράξενο είναι πως ο Ηράκλειτος θεωρήθηκε ως  ο πρώτος Χριστιανός π.Χ.,   Ο Χριστιανός Άγιος Ιππόλυτος, Επίσκοπος Ρώμης, αναφέρει πως ο Ηράκλειτος είχε πει  για ανάσταση της σάρκας!, για κρίση ζώντων και νεκρών!, πώς  το πυρ θα κρίνει και θα καταλάβει τα πάντα!, και θα τιμωρήσει τους ψεύτες …!

– Λέγει δέ καί σαρκός ἀνάστασιν ταύτης τῆς φανερᾶς, ἐν ᾖ γεγενήμεθα,              

        καί τόν θεόν οἶδε ταύτης τῆς ἀναστάσεως αἴτιον οὓτως λέγων :ἔνθα δ’ ἐόντι 

        ἐπανίστασθαι  καί   φύλακας γίνεσθαι ἐγερτί ζώντων καί νεκρῶν.

          Λέγει δέ καί τοῦ κόσμου κρίσιν καί πάντων τῶν ἐν αὐτῷ διά πυρός.

 –Τό δέ πῦρ ἐπελθόν, πάντα κρινεῖ καί καταλήψεται.

--Καί μέντοι  καί Δίκη καταλήψεται ψευδῶν τέκτονας καί μάρτυρας.

 Ο ίδιος ο Ηράκλειτος σε άλλο εδάφιο του  , παρουσιάζεται πολύ συντηρητικός και κατηγορεί τους ξενύχτηδες, τους μάγους, τους μεθυσμένους, τους μύστες., γιατί ό,τι κάνουν δεν έχουν ιερό τρόπο, είναι ασεβείς.

    –Τίσι δή μαντεύεται Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος ?

       Νυκτιπόλοις, μάγοις, βάκχοις, λήναις, μύσταις.

      Τούτοις ἀπειλεῖ τά μετά θάνατον, τούτοις μαντεύεται τό πῦρ.

     Τά γάρ νομιζόμενα κατ’ ἀνθρώπους μυστήρια ἀνιερωστί μυεῦνται.

17.    Σε ένα άλλο απόσπασμα του ο Ηράκλειτος μιλάει σαν το Χριστό:

- Αἰών παῖς ἐστι παίζων, πεσσεύων. Παιδός ἡ βασιληίη.

  Ο χρόνος είναι σαν παιδί που παίζει ζάρια. Η βασιλεία είναι ενός παιδιού.

Η φράση αυτή μας θυμίζει έντονα τη φράση του Ιησού: μην τα μαλώνετε τα παιδιά, γιατί σ αυτά ανήκει η βασιλεία του θεού.

  

-------Αλλά ας αφήσουμε τους πολλούς θεούς και ας μας πει ο Ηράκλειτος επιτέλους κάτι γενικό, κάτι φιλοσοφικό.

–Σωφρονεῖν ἀρετή μεγίστη,                                                     

               καί σοφίη ἀληθέα λέγειν καί ποιεῖν κατά φύσιν ἐπαΐοντας.

  Η πιο μεγάλη αρετή είναι η σωφροσύνη. Σοφία είναι (απλώς) να λές την αλήθεια και να πράττεις υπακούοντας τη φύση.