Περί Δ(ρ)άκου της ελιάς (Bactrocera oleae)

Βιολογία

Ο Δάκος θεωρείται ο σημαντικότερος εχθρός της ελιάς στη χώρα μας, καθώς και σε όλες τις παραμεσόγειες χώρες. Προσβάλει μόνο τον καρπό και είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Το έντομο αυτό συμπληρώνει περίπου 4-5 γενεές το χρόνο και στην Κρήτη γύρω στις 7 .

Mε την άνοδο της θερμοκρασίας (τέλος Απριλίου με αρχές Μαΐου), δραστηριοποιείται η 1η γενεά του εντόμου, και παρατηρείται μια σταδιακή εκκόλαψη των ακμαίων του δάκου. Τα ακμαία αυτά, τρεφόμενα από μελιτώδη εκκρίματα των δένδρων, διατηρούνται στη ζωή για αρκετό χρονικό διάστημα (μέχρι 2 μήνες) και είναι δυνατόν, αν βρουν κατάλληλες συνθήκες, να εναποθέσουν τα πρώτα τους ωά.

Την άνοιξη (αρχές έως μέσα Ιουλίου) εμφανίζεται η 2η γενεά του δάκου. Τα θηλυκά ωοτοκούν σε νέους πράσινους καρπούς. Το θηλυκό γεννά περίπου 12 ωά την ημέρα και είναι δυνατό να γεννήσει μέχρι 250 ωά. Αναφέρεται ότι εναποθέτουν ένα ωό ανά ελιά αλλά έχουν παρατηρηθούν ελιές με περισσότερες από μια ωοτοκίες και πολλά άγονα νύγματα. Αν ο καρπός δεν είναι επιδεκτικός, τότε η εξέλιξη του εντόμου ανακόπτεται. Η εκκολαπτόμενη προνύμφη δημιουργεί στοά στον καρπό. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες τρέφονται από την ανώριμη σάρκα, ανοίγοντας ακανόνιστες,
επιμήκεις στοές σε βάθος. Όταν η προνύμφη ολοκληρώσει την ανάπτυξή της, μετακινείται προς την επιφάνεια του καρπού, όπου διευρύνει τη στοά και προετοιμάζει την έξοδό της ως τέλειο ανοίγοντας χαρακτηριστική οπή, την οπή εξόδου (τρώγει τη σάρκα εσωτερικά αφήνοντας άθικτη την εφυμενίδα = «ψαρολεπίδα»). Στη συνέχεια νυμφώνεται και μετά από λίγες ημέρες σπάζει την «ψαρολεπίδα» και εξέρχεται ως τέλειο από την οπή εξόδου. Στο νύγμα του δάκου αναπτύσσονται παθογόνοι οργανισμοί (Macrοphoma dalmatica) που προκαλούν σήψη και πτώση του καρπού. Λόγω των υψηλών θερμοκρασιών (>33oC) Ττου καλοκαιριού, η δραστηριότητα του εντόμου είναι μειωμένη, η εναπόθεση ωών των θηλυκών διακόπτεται και παρατηρούνται σχετικά χαμηλά ποσοστά προσβολής.

Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο εμφανίζεται η 3η και 4η γενεά αντίστοιχα. Με όψιμο καλοκαίρι μπορεί να ακολουθήσει και 5η γενεά (φθινοπωρινή). Στις φθινοπωρινές προσβολές, όταν ο καρπός έχει αυξηθεί σε μέγεθος και ο πληθυσμός του εντόμου έχει αυξηθεί, παρατηρούνται στον ίδιο καρπό περισσότερα από ένα νύγματα. Οι προνύμφες των φθινοπωρινών γενεών εξέρχονται από τους καρπούς και νυμφώνονται στο έδαφος. Το χειμώνα ο δάκος βρίσκεται ως νύμφη στο έδαφος ή ως «ακμαίο χειμώνα» ή ως προνύμφη σε προσβεβλημένο καρπό επάνω στο δένδρο.

Οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες επηρεάζουν σημαντικά τη διάρκεια ανάπτυξης του δάκου στον καρπό. Το καλοκαίρι για παράδειγμα, χρειάζονται 5-7 ημέρες για την εκκόλαψη του ωού, 12-15 ημέρες για τα (3) προνυμφικά στάδια και 7-10 ημέρες για την νύμφη μέχρι την εμφάνιση του τελείου εντόμου.

Παρακολούθηση του πληθυσμού του δάκου

Για την παρακολούθηση του πληθυσμού των ενήλικων του δάκου χρησιμοποιούνται τροφικές, φερομονικές παγίδες φύλου καθώς και οπτικά ελκυστικά. Η γυάλινη παγίδα McPhail περιέχει συνήθως διάλυμα 2% αμμωνιακών αλάτων ή υδρολυμένης πρωτεΐνης, και πραγματοποιείται αλλαγή του διαλύματος και καταμέτρηση των συλληφθέντων δάκων ανά πενθήμερο ή εβδομάδα.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπισή του γίνεται με χημικά μέσα (δολωματικοί ψεκασμοί με εντομοκτόνα), με βιοτεχνικά (παγίδες με ελκυστικά τροφής, τεχνική των στείρων αρρένων κτλ.) και με βιολογικά μέσα (εξαπόλυση ωφέλιμων παρασιτοειδών εντόμων).

Η χημική αντιμετώπιση του δάκου περιλαμβάνει προληπτικά μέτρα με την εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών. Αναλυτικότερα το Πρόγραμμα της Συλλογικής Καταπολέμησης του Δάκου διεξάγεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων σε συνεργασία με τις (πρώην) Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις των ελαιοκομικών νομών, εφαρμόζει δολωματικούς ψεκασμούς από εδάφους κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Σκοπός αυτής της προληπτικής μεθόδου είναι η προσέλκυση και θανάτωση των ακμαίων του δάκου πριν τα θηλυκά ωριμάσουν και αρχίσουν να ωοτοκούν. Ο αριθμός και ο χρόνος εκτέλεσης των δολωματικών ψεκασμών εξαρτάται από την εξέλιξη του δακοπληθυσμού, η οποία παρακολουθείται με γυάλινες παγίδες (μέσος όρος δάκων/παγίδα McPhail και εβδομάδα= 5-10).

Εκτός από την προληπτική μέθοδο που εφαρμόζεται συλλογικά, υπάρχει και η θεραπευτική μέθοδος (ψεκασμοί καλύψεως) η οποία όμως εφαρμόζεται μεμονωμένα από τους παραγωγούς εφόσον έχει παρατηρηθεί μεγάλη δακοπροσβολή στον καρπό. Με τη μέθοδο αυτή γίνεται πλήρης κάλυψη της κόμης των δένδρων με ψεκαστικό υγρό από εδάφους, με σκοπό να σκοτωθούν κυρίως οι προνύμφες μέσα στον καρπό και έπειτα τα ενήλικα. Πρέπει όμως να αποφεύγονται εξαιτίας των δυσμενών αποτελεσμάτων που έχουν στην ωφέλιμη εντομοπανίδα του ελαιώνα, στην έξαρση ορισμένων άλλων εχθρών (κοκκοειδών) και στη γενικότερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Υπάρχει επίσης κίνδυνος συγκέντρωσης υπολειμμάτων εντομοκτόνων στον καρπό και στο λάδι εφόσον δεν τηρούνται οι αναγραφόμενες προδιαγραφές.

Πηγή : http://agrinfo.nagref-cha.gr/index.php/index.php?option=com_content&view=article&Itemid=2&id=58:dakos-elias

============================================================================

Ο δάκος και η καταπολέμηση του

14 Οκτωβρίου , 2014

Ο δάκος είναι είδος μονόφαγο και η προνύμφη αναπτύσσεται μόνο στο ζωντανό μεσοκάρπιο της ελιάς και της αγριελιάς. Έχει 3-4 γενεές το έτος και ανάλογα με τη περιοχή, διαχειμάζει ως ενήλικο σε προφυλαγμένες θέσεις και ώς νύμφη στο έδαφος. Σε περιοχές με ήπιο χειμώνα , όταν υπάρχει στα δέντρα κατάλληλος καρπός, είναι δυνατόν να συνυπάρχουν στον ελαιώνα όλα τα στάδια του εντόμου, σπάνια όμως και το στάδιο των αυγών. Το θηλυκό, αφού ανοίξει με τον ωοθέτη του την οπή ωοτοκίας, εισάγει στο μεσοκάρπιο ένα αυγό. Κατά κανόνα, εισάγει ένα αυγό ανά καρπό, σε περίπτωση όμως πυκνού πληθυσμού ή λίγων καρπών, παρατηρούνται και περισσότερες από μία θέσεις ωοτοκίας ανά καρπό. Το αυγό αυτό θα αναπτυχθεί σε προνύμφη η οποία και ορύσσει στοά στο μεσοκάρπιο. Η οπή ωοτοκίας του δάκου ονομάζεται νύγμα και βοηθάει στην εγκατάσταση διάφορων μυκήτων που προκαλούν το σύμπτωμα ξεροβούλα στους άγουρους καρπούς και το σύμπτωμα σαποβούλα στους ώριμους καρπούς.

Ο δάκος είναι ο σοβαρότερος εχθρός της ελιάς στην χώρα μας και σε ορισμένες άλλες παραμεσόγειες χώρες. Ορισμένοι τον θεωρούν ως το πιο βλαβερό στην ελληνική γεωργία, έντομο.

Καταπολέμηση. 

Εφαρμόζεται με επιτυχία από χρόνια η χημική μέθοδος τόσο από το κράτος όσο και από τους ελαιοπαραγωγούς.

Χημική καταπολέμηση. Μεταξύ των πολλών εντομοκτόνων που χρησιμοποιήθηκαν ή χρησιμοποι-ούνται εναντίον του δάκου αναφέρουμε τα οργανοφωσφορικά  dimethoate,  fenthion,malathion,  phosphamidon. Τα πιο πολλά μπαίνουν στον ελαιόκαρπο και σκοτώνουν τις προνύμφες του δάκου. Ορισμένα, σε ψεκασμούς πλήρους κάλυψης των δέντρων μπορεί να είναι φυτοτοξικά για ορισμένες ποικιλίες ελιάς. Πρέπει ωστόσο να έχουμε υπόψη μας ότι δεν είναι πάντα η δραστική ουσία η οποία παρουσιάζει φυτοτοξικότητα αλλα ο υγρός διαλύτης των γαλακτοματοποιήσιμων σκευασμάτων. Συνεπώς η φυτοτοξικότητα μπορεί να διαφέρει απο μία χρονική περίοδο σε άλλη, άν χρησιμοποιηθεί στο σκεύασμα διαφορετικής φυτοτοξικότητας διαλύτης. Σε κάθε περίπτωση η χρήση των χημικών σκευασματων θα πρέπει να γίνεται κατόπιν των οδηγιών απο τους γεωπόνους της περιοχής.

Προληπτική μέθοδος. Συνεπάγεται την εκτέλεση δολωματικών ψεκασμών με σκοπό τη προσέλκυση, βρώση του ψεκαστικού μίγματος και θανάτωση των ενηλικων πρίν προλάβουν να ωοτοκήσουν στον ελαιόκαρπο. Οι ψεκασμοί αυτοί γίνονται με επινώτιους ψεκαστήρες απο το έδαφος. Η διεξαγωγή των δολωματικών ψεκασμών εποπτεύεται απο τα ταμεία προστασίας ελαιοπαραγωγής που είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και υπάγονται στις κατα τόπους διευθύνσεις του υπουργείου γεωργίας. Οι ψεκασμοί αυτοί γίνονται μόνο εφόσον το ποσοστό καρποφορίας κατα την έναρξη της ελαιοκομικής περιόδου είναι ανώτερη απο 25% και 30% μίας πλήρους εσοδειάς για τις ελαιοποιήσιμες και βρώσιμες ποικιλίες. Οι δολωματικοί ψεκασμοί διενεργούνται απο εδάφους με επινώτιους ψεκαστήρες με ακροφύσια χωρίς βελόνες. Το ψεκαστικο υγρό περιέχει οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο σε συγκέντρωση 0,3%  και υδρολυμένη πρωτείνη ή άλλο προίον με παρόμοια ελκυστική δράση 2% και σε περίπτωση μεγάλης πυκνότητας 3%. Για τον καθορισμο του χρόνου διεξαγωγής του 1^ου δολωματικού ψεκασμού του έτους από αρχές Ιουνίου έως μέσα Ιουλίου, λαμβάνονται υπόψη η πυκνότητα των ενήλικων ατόμων, η αναλογία αρσενικών προς θηλυκά άτομα, η δεκτικότητα του καρπού για ωοτοκία και οι ευνοικές για την ωοτοκία καιρικές συνθήκες.

Για την παρακολούθηση της πορείας του ενήλικου πληθυσμού εδω και αρκετές δεκαετίες, χρησιμοποιούνται στην χώρα μας οι γυάλινες δακοπαγίδες  McPhail. Ως ελκυστικό,  περιέχουν υδατικό διάλυμα φωσφορικού ή θειικού αμμωνίου 2% και σε ορισμένες περιπτώσεις διάλυμα υδρολυμένης πρωτεΐνης 4% και βόρακα 1,5%. Στην περιοχή κάθε συνεργείου αναρτάται 1 παγίδα ανά 1000 δέντρα . Έλεγχος των παγίδων και αλλαγή του ψεκαστικού υγρού γίνεται ανά πενθήμερο από ειδικευμένους παγιδοθέτες ενώ ταυτόχρονα γίνεται και καταμέτρηση των ενήλικων ατόμων του εντόμου.

Διεξαγωγή ψεκασμών γίνεται όταν ο αριθμός των ενήλικων ατόμων ανά παγίδα είναι μεγαλύτερος από 5 ανά πενθήμερο. Για την εφαρμογή τους, εκτός από τις συλλήψεις, συνεκτιμάται και το ποσοστό προσβολής του ελαιοκάρπου που προσδιορίζεται με τακτικές δειγματοληψίες

Ο τελευταίος ψεκασμός θα πρέπει να εφαρμόζεται 20 ημέρες πριν από την έναρξη συλλογής του ελαιοκάρπου. Συνίσταται να χρησιμοποιείται το dimethoate, διότι είναι υδατοδιαλυτό και απομακρύνεται απο το ελαιοτριβείο κατα την υδάτινη φάση. Αξίζει να σημειωθεί, οτι οι δολωματικοί ψεκασμοί απο εδάφους είναι μία πρακτική που έχει ελάχιστες δυσμενείς επιπτώσεις στο οικοσύστημα γενικότερα και την ωφέλιμη πανίδα ειδικότερα και ως εκ τούτου είναι απολύτως συμβατή με τις αρχές και τις επιδιώξεις της ολοκληρωμένης καταπολέμησης .

Θεραπευτική ή κατασταλτική μέθοδος. Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί απο κάθε παραγωγό χωριστά ιδίως σε περιοχές όπου δεν εφαρμόζονται τα μέτρα δακοκτονίας του υπουργείου γεωργίας. Γίνεται πλήρης κάλυψη της κόμης των δέντρων με ψεκαστικό υγρό απο εδάφους με σκοπό να σκοτωθούν όχι μονο τα ενήλικα άτομα αλλα και οι προνύμφες μέσα στον καρπό. Το ψεκαστικό υγρό περιέχει οργανοφωσφορικό εντομοκτόνο συνήθως 0,03%. Οι ψεκασμοί γίνονται με ψεκαστήρες υψηλού όγκου σχεδόν μεχρις απορροής του ψεκαστικού υγρού ή λιγότερο συχνά, με επινώτιους ψεκαστήρες μικρού όγκου και συγκέντωση εντομοκτόνου 0,3%. Ψεκάζουμε όταν το ποσοστό γόνιμης προσβολής είναι 55 για τις ελαιοποιήσιμες ποικιλίες ή το 2% για τις βρώσιμες ποικιλίες. Πρέπει να τηρούνται με  σχολαστικότητα τα καθορισμένα ελάχιστα χρονικά όρια μεταξύ της τελευταίας επέμβασης  και συγκομιδής ωστε το λάδι να μήν έχει ανεπίτρεπτα υπολείμματα εντομοκτόνων, υπολείμματα που ουσιαστικά δεν μειώνονται μέσα στο λάδι με την πάροδο του έτους.

Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ακόμα και οι παραγωγοί μπορούν να διενεργήσουν από μόνοι τους δακοκτονία. Αυτό  όμως προϋποθέτει: ·       -  να μπορεί να αναγνωριστεί το έντομο εντός της δακοπαγίδας αλλά και στο δέντρο ·       -  να μπορούν να αναγνωριστούν τα νύγματα του εντόμου στον ελαιόκαρπο ·       -    σωστή δοσολογία του εντομοκτόνοι και τήρηση των ημερομηνιών διεξαγωγής των ψεκασμών ·     -    καλό είναι σε μία περιοχή που δεν διενεργείται ψεκασμός από το υπουργείο γεωργίας, να γίνονται μαζικοί ψεκασμοί από την πλειονότητα των ελαιοπαραγωγών. ·    -

οι ψεκασμοί να διενεργούνται κατόπιν καθοδήγησης κάποιου επιβλέποντα γεωπόνου ο οποίος θα καθορίσει την σωστή διενέργεια της δακοκτονίας

Γραμματέα Αναστασία

Γεωπόνος ΓΠΑ

Πηγή : http://www.agrocapital.gr/Category/Agrotikos-odhgos/Article/12618/o-dakos-kai-i-katapolemisi-toy