Οσφρητική αγωγή και Λογοτεχνία

Σήμερα η "ΠΡΩΙΝΗ" δημοσιεύει ένα κείμενο της αγαπητής φίλης 
Ρέας Μακρή, φιλολόγου καθηγήτριας από το Μπισχίνι, 

που τόσες φορές τιμά κι αυτό το βήμα. Το κείμενο δεν 
είναι μόνο εξαίσιο αλλά . & ....νέων οριζόντων. 

Οσφρητική αγωγή και Λογοτεχνία στο Γυμνάσιο Κρεστένων.

Στο βιβλίο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου υπάρχει ένα εξαίρετο χρονογράφημα του Ροΐδη, με τίτλο «Τα υαλοπωλεία». Το χρονογράφημα αυτό γράφτηκε το 1898 και αναφέρεται, με ειρωνικό και χιουμοριστικό πνεύμα, σε δύο καθημερινά προβλήματα που αντιμετώπιζαν όσοι κινούνταν

στο κέντρο της παλιάς Αθήνας: την καταπάτηση των πεζοδρομίων από τους καταστηματάρχες και τα αδέσποτα σκυλιά…

Δύσκολος ο Ροΐδης για τους σύγχρονους μαθητές, με σύνθετο λόγο, με καθαρεύουσα, με κείμενο πυκνό στις περιγραφές, γεμάτο λεπτή ειρωνεία και σαρκαστική διάθεση, με υπαινιγμούς και με ένα ευφυέστατο, αλλά « παλιομοδίτικο» χιούμορ. Απ΄ τις πρώτες λέξεις κατορθώνει να μας μεταφέρει σε μια άλλη εποχή, μέσα από τις εικόνες, τους ήχους, τις γεύσεις, αλλά και τις μυρωδιές. Πιστεύω ότι είναι το μοναδικό κείμενο που επικεντρώνεται στην όσφρηση και το κάνει με έναν μοναδικό τρόπο…

Τα παιδιά συνηθίζουν να λένε πως αυτό το κείμενο μυρίζει… Και πώς να μην μυρίζει, όταν αναφέρεται στη συνήθεια των καταστηματαρχών να εκθέτουν τα εμπορεύματά τους επί των πεζοδρομίων, αλλά και τη συνήθεια των αδέσποτων σκύλων να τα δροσίζουν;

Πρώτα το διαβάζουμε, μετά το μεταφράζουμε κομμάτι-κομμάτι κι όταν πια έχουμε ξεπεράσει τη δυσκολία της γλώσσας αρχίζουμε να γελάμε με τη ψυχή μας! Κι αφού γελάσουμε με το ανάρμοστο του πράγματος, αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε και να συζητάμε για τη σωστή χρήση των πεζοδρομίων και για τα αδέσποτα, για να καταλήξουμε πολύ γρήγορα στο συμπέρασμα πως πολύ μικρή πρόοδος έχει γίνει και στα δύο αυτά προβλήματα… Εκεί σταματά το γέλιο και αρχίζει ο προβληματισμός.

Φέτος, είχαμε τη χαρά να επεξεργαστούμε δια ζώσης το συγκεκριμένο κείμενο κι έτσι, αφού μιλήσαμε για την αξία της όσφρησης, ζητήθηκε από τους μαθητές να μην κάνουν τις συνηθισμένες ασκήσεις του βιβλίου, αλλά να καταγράψουν ευχάριστες και δυσάρεστες οσμές από το σπίτι, τη γειτονιά, το χωριό και γενικότερα τον τόπο μας.

Στο επόμενο μάθημα όλα τα τετράδια μύριζαν, άλλα ευχάριστα κι άλλα δυσάρεστα!

Οι μύτες έκαναν τη δουλειά τους… μύρισαν.

Οι μαθητές μου και οι μαθήτριές μου συζήτησαν με την οικογένεια (αδέρφια, γονείς, παππούδες και γιαγιάδες) και κατέγραψαν τις ευχάριστες και τις δυσάρεστες οσμές.

Διάβασαν τις εργασίες στην τάξη και μετά άρχισαν να τις κατηγοριοποιούν σε:

Α)Ευχάριστες οσμές

Μυρωδιές απ’ τη φύση/γειτονιά/πόλη ή χωριό: το νυχτολούλουδο, ο βασιλικός, οι ανθισμένες πορτοκαλιές, το βρεγμένο χώμα, το γιασεμί, η θάλασσα, το ρετσίνι των δένδρων, διάφορα λουλούδια και βότανα κ.α.

Μυρωδιές απ το σπίτι: το ζεστό ψωμί, το φρέσκο λάδι, το λιβάνι, ο δυόσμος και η μέντα, η βανίλια, ο καφές, η κανέλλα και η ρίγανη, αλλά και τα φρεσκοπλυμένα ρούχα, ο ασβέστης στις αυλές, τα αγαπημένα φαγητά της μαμάς και τα αγαπημένα απορρυπαντικά, κολόνιες, αρώματα, αποσμητικά κ.α.

Β)Δυσάρεστες οσμές

Μυρωδιές απ’ τη φύση/γειτονιά/πόλη ή χωριό: Τα σφαγεία των ζώων, τα κοτέτσια, τα μαντριά και τα χοιροστάσια, κάποια έντομα (η βρωμούσα και το κριτσέλι), το λιοκόκι ή λιόζουμο (δηλ.ο πυρήνας) από τα ελαιοτριβεία, ο καπνός από τις καμινάδες των τζακιών, από τα καμένα λάστιχα και από τα λιόκλαρα, η μούχλα κι η κλεισούρα, οι βόθροι και οι αποχετεύσεις, τα καυσαέρια, οι κάδοι των σκουπιδιών, τα νερά των ποταμών όταν είναι βρώμικα, τα πολλά και απαγορευμένα φυτοφάρμακα, τα ψόφια ζώα στους δρόμους και στις γράνες κ.α.

Μυρωδιές απ’ το σπίτι: το τσιγάρο, τα χαλασμένα τρόφιμα, το σκόρδο, το κρεμμύδι, η χλωρίνη, τα κλούβια αυγά, η στάχτη απ΄το τζάκι, τα χόρτα, το κουνουπίδι και το μπρόκολο όταν βράζουν, τα βρώμικα ρούχα και παπούτσια, φαγητά που δεν μας αρέσουν κ.α.

Όλα αυτά έγιναν με διάλογο και συζήτηση για τις καθημερινές συνήθειες των ανθρώπων, για την κουλτούρα και τον πολιτισμό, τις αντιλήψεις και την πρόοδο του κάθε τόπου. Κατέστη σαφές πως ότι μας ενοχλεί στην όσφρηση, συνήθως είναι και βλαβερό για την υγεία μας. Έγινε εκτενής αναφορά στις βλαβερές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, στην έλλειψη υποδομών, όπως το αποχετευτικό σύστημα και ο βιολογικός καθαρισμός, στην υπερβολική χρήση φυτοφαρμάκων (συχνά απαγορευμένων), στην καύση διαφόρων υλικών και ση μόλυνση του αέρα, αλλά και στη μόλυνση των υδάτων από τον πυρήνα, στην εγκατάλειψη των τραυματισμένων και σκοτωμένων ζώων από τους οδηγούς και σε άλλα πολλά.

Οι μαθητές της Γ’ τάξης του Γυμνασίου Κρεστένων ενημερώθηκαν για το πρόγραμμα που υλοποιεί το Εργαστήρι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ για την οσφρητική αγωγή, μέσα από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Cos4Cloud και την Επιστήμη των Πολιτών, αλλά και για τον παγκόσμιο άτλαντα Odourcollect, μια διαδικτυακή εφαρμογή στην οποία πολίτες από όλο τον κόσμο μπορούν να μπουν και να καταγράψουν μια ευχάριστη ή δυσάρεστη οσμή, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία ενός παγκόσμιου κινήματος για την προστασία του περιβάλλοντος μέσα από τη δύναμη της όσφρησης.

Έτσι στην τελευταία συνάντηση μπήκαμε όλοι μαζί σε αυτή την παγκόσμια πλατφόρμα, στο Odourcollect και ξεκινήσαμε να χαρτογραφούμε τις διάφορες οσμές, παρατηρώντας παράλληλα τις καταγραφές από άλλες πόλεις, χώρες και ηπείρους.

Όταν κάποια στιγμή ανοίξουν τα σχολεία θα συνεχίσουμε χαρτογραφώντας και μυρωδιές που χάθηκαν μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες των μεγαλυτέρων…

Όλα όσα προανέφερα, δεν θα είχαν συμβεί, αν δεν είχα παρακολουθήσει την εξαιρετική εισήγηση της κας Τρίγκατζη Άννας, Εκπαιδευτικού Υπ. Δρ. ΕΚΠΑ, στον δεύτερο κύκλο επιμορφωτικών συναντήσεων με τίτλο "Προφορική Ιστορία: για ένα μάθημα ‘αλλιώς’" του Δικτύου «Τα σχολεία αναζητούν την ιστορία τους», που διοργανώνει το Μουσείο Σχολικής Ζωής και η κα Ευαγγελία Κανταρζτή.

Σας ευχαριστώ πολύ!