IL FIORE DEL LEVANTE

ΓΙΑ ΤΗΝ "ΑΝΑΠΤΥΞΗ" ΠΟΥ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΟΙ ΑΡΧΟΝΤΕΣ 

ΚΑΙ ΠΑΡΑ-ΑΡΧΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΣ 

   Γιάννης Ζήβας

Στο  νότιο  Ιόνιο  έθαλλε  κάποτε  ένα  άνθος, το  περιώνυμο  "Άνθος  της  Ανατολής", το  Fiore  del  Levante  κατά  τους  Βενετσιάνους. Άν  διαβάσει  κάποιος  το  άρθρο  του  Στέλιου  στον  Δρόμο  της  Αριστεράς  θα  καταλάβει  αρκετά  για  την  σημερινή  εικόνα  του  τόπου  που  γέννησε  τον  εθνικό  μας  ποιητή. Επειδή  ο  υπογράφων  έλκει  την  καταγωγή  του  από  αυτό  το νησί , η  ντροπή  είναι  διπλή. Κι  αυτό  διότι  η  λαίλαπα  ενός  κακώς  εννοουμένου  τουρισμού  έχει  σαρώσει  τα  πάντα  στο  νησί  αυτό. Εκεί  που  κάποτε  δέσποζε  η  καλαισθησία  και  η  ευαισθησία, σήμερα  κυριαρχεί  ο  πάση  θυσία  πλουτισμός  μέσω  ενός  ξεχαρβαλωμένου  τουριστικού  προτύπου, εκεί  που  το  μουσικό  γούστο  του  νησιού  το  κατέτασσε  σε  σημείο  αναφοράς  όχι  μόνο  για  την  Ελλάδα  αλλά  και  για  την  Ευρώπη ( στο  περίφημο  Θέατρο  της  πόλης  έδιναν  εξετάσεις  προς  ανάδειξη  μεγάλοι  καλλιτέχνες  της  όπερας  κατά  τον  19ο  και  στις  αρχές  του  20ου  αιώνα) σήμερα  κυριαρχούν  μουσικά  κακέκτυπα  της  σύγχρονης  pop  music, εκεί  που  τα  γιούλια  και  τα  κρίνα  γέμιζαν  με  μεθυστική  ευωδία  τις  ρούγες  και  τα  ξέφωτα  της  πόλης , των  χωριών  και  των  εξοχών  του  νησιού  σήμερα  κυριαρχεί  η  δυσωδία  των  σκουπιδιών  και   του  αλκοόλ, εκεί  που  επί  αιώνες  η  θαλάσσια  χελώνα  caretta-caretta  αναπαραγόταν  αμέριμνα  και  άφοβα, σήμερα  κυριαρχούν  οι  ξαπλώστρες  και  οι  αντιαισθητικές  επιγραφές. Μόνο  κατά  τους  χειμερινούς  μήνες  και  κατά  την  άνοιξη  ανασαίνει  λίγο  το  νησί  και  επανακτά  κάτι  από  την  παλιά  αίσθηση  του  ρομαντισμού  και  της  γαλήνης. 

 Είναι  γεγονός  πώς  η  μοίρα  στάθηκε  αμείλικτη  με  την  Ζάκυνθο. Κι  αυτό  διότι  ο  Εγκέλαδος  την  επισκέφθηκε  πολλές  φορές  με  τεράστιες  καταστροφές  τόσο  σε  έμψυχο  όσο  και  σε  άψυχο  υλικό. Ο  τελευταίος  καθοριστικής  σημασίας  σεισμός  του  Αυγούστου  του  1953  δεν  άφησε  τίποτε  όρθιο, εκτός  από  τα  χωριά  που  βρίσκονται  κτισμένα  στις  πλαγιές  του  μεγάλου  της  βουνού, του  Βραχιώνα. Εκεί  τα  οικήματα  είτε  έμειναν  ανέπαφα  είτε  υπέστησαν  μικρές  ζημιές. Ο  σεισμός  αυτός  όμως  συνοδεύτηκε  με  μία  τεράστια  πυρκαγιά  στην  πρωτεύουσα  του  νησιού, η  οποία  κατέστρεψε  ό,τι  άφησε  όρθιο  ο  σεισμός. Από  την  πυρκαγιά  αυτή  που  μαινόταν  επί  πολλές  ημέρες, καταστράφηκαν  όχι  μόνο  οικήματα  αλλά  κάηκαν  θησαυροί  παλαιών  αρχοντικών  σπιτιών, κειμήλια, χιλιάδες  βιβλία  και  ντοκουμέντα, τα  οποία  άν  διασώζονταν  θα  μάς  έδιναν  μεγάλο  πλούτο  πληροφοριών  για  την  ιστορία  του  Άνθους  της  Ανατολής. 

 Θα  αναρωτηθεί  κανείς , για  την  σημασία  αυτής  της  αναφοράς  μου  στους  σεισμούς  σχετικά  με  την  σημερινή  εικόνα  της  Ζακύνθου. Όμως  τελικά  υπάρχει  αιτιώδης  συνάφεια  μεταξύ  της  προσεισμικής  και  μετασεισμικής  Ζακύνθου. Ο  σεισμός  του  ' 53  σήμανε  ανακατατάξεις  στον  κοινωνικό  ιστό  κυρίως  της  πόλης, με  κύριο  σύμπτωμα  την  μετάβαση  και  εγκατάσταση  του  μεγαλύτερου  μέρους  των  καλλιεργημένων  ζακυνθίων  σε  άλλες  πόλεις, οι  οποίοι  πήραν  μαζί  τους  και  το  άρωμα  της  παλιάς  Ζακύνθου. Στην  πόλη  μπήκε  ο  οδοστρωτήρας ,  στην  κυριολεξία  του  όρου, μετατρέποντας  σε  μπάζα  ό,τι  άφησε  ο  σεισμός. Στην  θέση  της  παλιάς  Ζακύνθου, προέκυψε  μία  νέα  πόλη  που  πολύ  λίγο  θύμιζε  την  αρχοντιά  και  τον  ρομαντισμό  του  Άνθους  της  Ανατολής. Στην  νέα  πόλη  συνέρρευσαν  κυρίως  άνθρωποι  από  την  ύπαιθρο  του  νησιού, που  επεδίωξαν  να  διαμορφώσουν  ένα  συμβατικό  τρόπο  ανάπτυξης  στα  πλαίσια  της  τότε  οικοδομούμενης  μετεμφυλιακής  Ελλάδας. Ενώ  οι  δεκαετίες  ' 50  και  '60  σημαδεύθηκαν  από  την  επούλωση  των  πληγών  του  σεισμού  και  μιάς  άχρωμης  σχετικά  εξέλιξης, οι  δεκαετίες  του  '70  και  του  '80  άνοιξαν  διάπλατα  τις  προοπτικές  ενός  κακώς  εννοουμένου  τουρισμού, που  στηριζόταν  στην  αρπαχτή  και  την  λογική  που  κυριάρχησε  και  στα  άλλα  νησιά. Εκεί  που  δόθηκε  έμφαση  για  την  κακήν  κακώς  τουριστική  επένδυση  ήταν  οι  παραλίες  κυρίως  του  Λαγανά  στα  νότια  του  νησιού, και   στου  Τσιλιβή  και  στις  Αλυκές  στα  ανατολικά . Αυξήθηκαν  κατακόρυφα  οι  ξενοδοχειακές  μονάδες  με  κύριο  χαρακτηριστικό  την  προχειρότητα, τα  παντός  είδους  ταχυφαγεία  και  τα  μπάρ  σε  αγγλικό  κυρίως  στύλ, μιά  και  το  μεγαλύτερο  ποσοστό  τουριστών  σταλμένων  σε  στύλ  "πακέτου" προέρχονταν  και  προέρχονται  από  την  Βρετανία, ενώ  ακολουθούν  οι  Ολλανδοί, οι  Σκανδιναβοί, οι  Γερμανοί  και  οι  Ιταλοί. Ενώ  συνέβαιναν  αυτά , οι  υποδομές  του  νησιού  δεν  είχαν  καμία  ανάπτυξη, με  κύριο  πρόβλημα  το  εντελώς  ακατάλληλο  οδικό  δίκτυο  και  την  έλλειψη   σωστών  υποδομών  στην  ύδρευση  και  στην  αποχέτευση, με  οικτρά  αποτελέσματα , όπως  πάμπολλα  ατυχήματα  στους  δρόμους  και  δηλητηριάσεις  ανθρώπων  από  την  κατανάλωση  νερού  λόγω επαφών   των  αγωγών  ύδρευσης  με  την  αποχέτευση. Πέραν  αυτών,ένα  άλλο  αποτρόπαιο  φαινόμενο  που  κόβει  την  ανάσα, είναι  οι  καμένες  εκτάσεις  στο  νησί  από  τις  εκατοντάδες  πυρκαγιές  που  έχουν  λάβει  χώρα  κατά  τα  τελευταία  τριάντα  πέντε  χρόνια. Η  άλλοτε  "Υλήεσσα",κατά  τον  Όμηρο, δηλαδή  δασώδης  Ζάκυνθος,   πληρώνει  άλλον  έναν  φόρο  στο  βωμό  του  κέρδους  των  καταπατητών  και  των  ποικιλώνυμων  συμφερόντων  εκμετάλλευσης  της  γής  της.

 Στην  σημερινή  Ζάκυνθο  υπάρχουν  ορισμένες  πολιτιστικές  κυψέλες (θεατρικές, κινηματογραφικές, μουσικές)  που  αντιπαλεύουν  τα  παρακμιακά  φαινόμενα  της  εμπορευματοποίησης  των  πάντων  με  αιχμή  την  προστασία  της  θαλάσσιας  χελώνας. Όμως  πώς  μπορούν  να  αντιμετωπισθούν  τα  προβλήματα  από  την  αχαλίνωτη ,  υβριστική  απέναντι  στην  ιστορία  του  νησιού,   συμπεριφορά  των  τουριστών  που  ξεγυμνώνονται, ουρούν, ξερνούν  και  βρίζουν  εν  μέση  οδώ  σε  όλα  τα  σημεία  των  τουριστικών  περιοχών  του  νησιού ; Σήμερα  στα  πλαίσια  της  κοινωνίας  μας διεξάγονται  διαδηλώσεις  και   εκδηλώσεις  διαμαρτυρίας  για  ζητήματα  οικονομικά , πολιτικά , εθνικά . Γιατί  δεν  θα  πρέπει  να  οργανώνονται  εκδηλώσεις  διαμαρτυρίας  εναντίον  των  παρακμιακών  πολιτιστικών  φαινομένων, όπως  αυτά  του  πάλαι  ποτέ  "Άνθους  της  Ανατολής";

  Παρά  τα  όσα  αναφέρουμε  ανωτέρω, ο  σημερινός  επισκέπτης  του  νησιού  άν  εκδράμει  στις  περιοχές  που  δεν  έχουν  προσβληθεί   από  αυτό  το  παρακμιακό  πρότυπο  τουρισμού, θα  απολαύσει  μιά  Ζάκυνθο  που  ακόμη  συνεπαίρνει  και  συγκινεί, όπως  π.χ. τα  ορεινά  χωριά  Άγιος  Νικόλαος, Άγιος  Λέων, Έξω  Χώρα, Μαριές, Ορθονιές  και  Βολίμες  καθώς  και  το  Κερί  στα  νότια. Το  Κερί  συγκεκριμένα, διατηρεί  ανέπαφα  πολλά  χαρακτηριστικά  του  μουσικού  πολιτισμού  της  υπαίθρου  της  Ζακύνθου, μέσα  από  την  δραστηριότητα  τοπικών  συλλόγων, που  είχαν  προωθηθεί  από  τον  πολιτιστικό  δημιουργικό  άνεμο  που  έφερε  η  ποιότητα  της  δουλειάς  του  πρόωρα  χαμένου  συνθέτη  Δημήτρη  Λάγιου  και  των  "Τραγουδιστάδων  της  Ζακύνθου".