ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ (Α)

 Δημ. Ζεβόλης

Αγαπητές/οί φίλες/λοι,

Η σημερινή επέτειος (12-10-16) της αποχώρησης των Γερμανών από την Αθήνα το ’44, μου προκαλεί κάποιες σκέψεις που θα ήθελα να μοιραστούμε.

Υποστηρίζεται ότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται παρά μόνον σαν φάρσα.

Νομίζω  πως  τούτο ισχύει υπό την έννοια ότι δεν είναι δυνατό να συμπέσουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις και συνθήκες και πέραν τούτου και μόνο η αλλαγή των πρωταγωνιστών (για το τεράστιο ζήτημα της  σημασίας  του ανθρώπινου παράγοντα στην ιστορία θα μιλήσουμε κάποια άλλη στιγμή) αρκεί για να διαφοροποιήσει τις εξελίξεις.

Πέραν τούτου όμως ουδείς μπορεί να παραβλέψει το επίσης αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι υφίστανται σημαντικές  αναλογίες   και κυρίως  οι συμπεριφορές των ανθρώπων στην διαχείριση των πραγμάτων επαναλαμβάνονται με εντυπωσιακό τρόπο.

Έτσι η ιστορία αποκτά διδακτικό χαρακτήρα και χρησιμότητα διαχρονική,  «κτῆμά τε ἐς ἀεὶ μᾶλλον ἤ ἀγώνισμα ἐς τὸ παραχρῆμα ἀκούειν ξύγκειται» κατά την Θουκυδίδεια ρήση.

Μ΄ αυτή την έννοια τολμώ να προσεγγίσω τις αναλογίες και να επιχειρήσω να αποκομίσω  συμπεράσματα από την όχι και τόσο μακρυνή (72 χρόνια) εκείνη περίοδο.

Η ιστορία είναι σε όλους γνωστή και θα είμαι συνοπτικός.

Στον ελλαδικό χώρο κυριαρχεί στρατιωτικά ο ΕΛΑΣ και σε μία περιορισμένη μόνον περιοχή ο ΕΔΕΣ, ο οποίος υφίσταται χάριν της ανοχής του ΕΛΑΣ, στην βάση συμφωνιών (αρχικά Λιβάνου και μετά, λίγες μόλις ημέρες πριν τη αποχώρηση των Γερμανών, Καζέρτας).

Η ελληνική άρχουσα (μέχρι την κατοχή) τάξη και βέβαια ο αγγλικός παράγοντας, ανησυχούν έντονα για το ενδεχόμενο ο ΕΛΑΣ, δηλαδή το Κ.Κ.Ε., να καταλάβει στρατιωτικά την χώρα, αμέσως με την αποχώρηση του κατακτητή και να επιβάλλει πολιτικό και κοινωνικό σύστημα της επιλογής του.

Στο Κ.Κ.Ε. υφίστανται δύο γραμμές.

Η κυρίαρχη της εθνικής ενότητας  (θυμίζει μήπως την ΕΑΔΕ – εθνική αντιδικτατορική ενότητα- του Κ.Κ.Ε. εσ. αμέσως μετά την δικτατορία;)

με προοπτική αποκατάστασης ομαλού δημοκρατικού βίου που θα επιτρέψει την ελεύθερη έκφραση της λαϊκής βούλησης, η οποία εκτιμάται ότι θα το αναδείξει σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη.

Από την άλλη η  γραμμή Βελουχιώτη που διαβλέπει και εκτιμά, ορθά, τις επιδιώξεις του αγγλικού παράγοντα και του εσωτερικού πάλαι ποτέ κατεστημένου, οι οποίοι  ποτέ δεν θα επιτρέψουν στον λαό να εκφραστεί ελεύθερα και να πάρει τις τύχες του στα χέρια του.

Το ερώτημα είναι γιατί το Κ.Κ.Ε. παρόλο ότι έχει την απόλυτη ευχέρεια δεν καταλαμβάνει στρατιωτικά την χώρα και δεν δημιουργεί τετελεσμένα ώστε να διαπραγματευθεί, έστω, από θέση ισχύος. Αντ΄  αυτού, λίγες μόνο μέρες, πριν την αποχώρηση των Γερμανών, τέλη Σεπτεμβρίου, στην Καζέρτα, αναγνωρίζει την κυβέρνηση του Καϊρου και την επικυριαρχία Σκόμπι.

Θέμα  «προδοσίας» δεν υφίσταται και όσα,  εκ των υστέρων, ακούσθηκαν εντάσσονται στην προσφιλή τακτική του Κ.Κ.Ε. να σπιλώνει στελέχη του, προκειμένου να αποσείσει γενικότερα την πολιτική ευθύνη των κεντρικών επιλογών αλλά και  στο πλαίσιο  της διαμάχης στελεχών και ομάδων.

Τι έγινε λοιπόν; Γιατί το Κ.Κ.Ε. μπήκε στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας και μάλιστα ανέλαβε  (του φόρτωσαν έντεχνα)  και όλα τα παραγωγικά υπουργεία, εργασίας, κοινωνικής πρόνοιας κ.λ.π. ώστε να επωμισθεί και όλα τα αντιλαϊκά μέτρα που επακολούθησαν;

Δεν έχει διαπιστωθεί αν τα μέλη της ηγετικής ομάδας του Κ.Κ.Ε. είχαν προϊδεασθεί για την συμφωνία περί σφαιρών επιρροής, της οποίας οι βάσεις είχαν προετοιμασθεί στην Τεχεράνη (1943) και επιβεβαιώθηκαν πανηγυρικά λίγους μήνες μετά (Φεβρουάριος 1945) στην Γιάλτα. Το πλέον πιθανό ήταν να έχουν άγνοια, σίγουρα όμως αντιλαμβάνονταν ότι η Βρετανία δεν επρόκειτο να παραιτηθεί εύκολα της ελληνικής της αποικίας.

 Όμως δεν φαίνεται να ήταν αυτό που καθόρισε την στάση τους.

Όπως φαίνεται το σημείο που βάρυνε αποφασιστικά στην αναδίπλωση και τον συμβιβασμό, ήταν η οικτρή οικονομική κατάσταση και η απόλυτη αδυναμία ακόμα και αυτής της διατροφής του λαού, ο οποίος τρεφόταν αποκλειστικά χάρις σ την ξένη βοήθεια.

Με την απελευθέρωση η όποια κυβέρνηση θα βρισκόταν με την καυτή πατάτα στα χέρια, να διαθρέψει τον λαό, πράγμα αδύνατο χωρίς εξωτερική επισιτιστική βοήθεια, μια βοήθεια που κινδύνευε να διακοπεί αν ο ελληνικός λαός δεν αποδεικνυόταν «υπεύθυνος».

Οι αναλογίες με την σημερινή κατάσταση (όσο και αν δεν λιμοκτονούμε σήμερα) είναι εντυπωσιακή.

Θεωρώ ότι η στάση του Κ.Κ.Ε. εκείνη την στιγμή ήταν λογική και υπεύθυνη.

Αν επικρατούσε η γραμμή Βελουχιώτη, όσο και αν συναισθηματικά μας είναι περισσότερο αρεστή, όσο και αν αυτός διέβλεψε με έξοχη διορατικότητα τι θα ακολουθούσε,  δεν είχε πιθανότητες επιτυχίας, απλώς θα προκαλούσε έναν πρόωρο εμφύλιο πόλεμο, σε συνθήκες πλήρους εξαθλίωσης του λαού, το δε αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο, εφόσον οι άγγλοι δεν θα είχαν κανέναν ενδοιασμό να επέμβουν άμεσα στρατιωτικά στην χώρα, με το πρόσχημα αποκατάστασης της τάξης, της ομαλότητας και της διάσωσης του λαού από την πείνα.

Το σφάλμα της παραπάνω πολιτικής στάσης του Κ.Κ.Ε. βρίσκεται στο ότι δεν είχε την ψυχραιμία και διορατικότητα να διατηρήσει και διαφυλάξει αυτήν την «αντιδημοφιλή»  πολιτική και να μην παρασυρθεί από τις προκλήσεις που έντεχνα και σκόπιμα δημιουργούσε  το αντίπαλο στρατόπεδο, ώστε να το σύρει σε μία «θερμή» αναμέτρηση και να εξουδετερώσει πλήρως το λαϊκό κίνημα.

Τα συμπεράσματα που βγάζω από τα παραπάνω είναι πως σε μία αναμέτρηση (ζωτικής μάλιστα σημασίας):

α. το κρίσιμο και χρήσιμο δεν είναι η εν θερμώ ανταπόκριση σε δημοφιλή αιτήματα και αντιλήψεις  της στιγμής αλλά

β. η ψύχραιμη στάθμιση του συσχετισμού δυνάμεων και των γενικότερων οικονομικών και γεωπολιτικών συνθηκών και κυρίως

γ.  η κατάλληλη προετοιμασία και επιλογή του χρόνου και του χώρου (συνθηκών) της συγκρούσεως.

Όταν αφήνεσαι να παρασυρθείς σε μία μάχη την οποία επέλεξε ο αντίπαλος, όσο και αν συναισθηματικά παρουσιάζεται δικαιολογημένη, είναι βέβαιο ότι  θα έχει καταστροφικό αποτέλεσμα.

Κάποτε και η αριστερά πρέπει να αποκτήσει, εκτός από ήθος και γενναιότητα και  διορατικότητα και εξυπνάδα.

Θα κλείσω επαναλαμβάνοντας, στην εποχή μας (και σε  όλες οι εποχές) χρειάζεται περισσότερο ο Οδυσσέας από ότι ο Αχιλλέας.