Ο Άγιος Ηλίας, ο Αλιάς στο διάβα της ιστορίας

ΠΟΛΛΑ ΣΥΓΧΑΡΗΤΉΡΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΌ ΣΥΛΛΟΓΟ!!!

Την Παρασκευή την άλλη ημέρα του Δεκαπενταύγουστου 
ο Πολιτιστικός Σύλλογος του Αγίου Ηλία, μετά το επιτυχές 
πανηγύρι τ΄ Αλιώς [20-7-19] διοργάνωσε μια μικρή γιορτή, 
ένα μεγάλο τραπέζι για τους ντόπιους κάτοικους αλλά και
 τους "εφήμερους" του   καλοκαιριού. [1] Ήταν  ένα 
αποχαιρετιστήριο  φιλί στο ωραίο καλοκαίρι και στο 
χωριουδάκι τους.
Με την ευκαιρία λοιπόν της μάζωξης των πατριωτών 
έκανα μια μικρή αναφορά  στην ιστορία του χωριού, 
την οποία και σας παρουσιάζω.
Για τη γιορτή με τους  χορούς και το γλέντι με΄πολλές σχετικές φωτογραφίες σε άλλη μας ανάρτηση...  

[Πάμπολλες αναρτήσεις περί τον Αλιά 

πλουτίζουν αυτό τον ιστότοπο

καθόλη  τη δεκαετή του λειτουργία, 

με την κυριότερη κλικ ΕΔΩ]

Αγαπητοί μου φίλοι, συγγενείς και συμπατριώτες.

  Τιμή και περισσή χαρά αισθάνομαι που μου δίνεται η ευκαιρία να σας πω λίγα λόγια για τον Αλιά μας.

   Βεβαίως είναι το χωριό σας αλλά είναι και η μάνα του δικού μου χωριού.          

          Για αυτό το αφήγημα δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές και εμπεριστατωμένες  πηγές. Παρά ταύτα όμως από τις λίγες και αρκετά διασκορπισμένες θα προσπαθήσω να σας κάνω μια μικρή ιστορική ανασκόπηση, όσο το δυνατόν αξιόπιστη.

    Λοιπόν θα  αρχίσω με μια σχετική αναφορά στην ιστορία της περιοχής μας.

    Από τα προϊστορικά χρόνια η περιοχή, που περικλείεται βόρεια από τον Αλφειό, νότια από τη Νέδα, δυτικά από τον Κυπαρισσιακό κόλπο και ανατολικά από το χείμαρρο της Τσεπερούλας, που χύνεται στον Αλφειό και το ποτάμι της Ζούρτσας που χύνεται στη Νέδα, καλούνταν Τριφυλία. Και αυτό γιατί συμπεριέλαβε με την πάροδο του χρόνου τρία φύλα, εξού  και η ονομασία.                      
 -  Τους αυτόχθονες (Καύκωνες, και Πυλίους),

 -  τους Μυνίες και

-  τους Αιτωλοηλείους.

Οι Μυνίες είναι έποικοι από τη νήσο Λήμνο και οι Αιτωλοηλείοι από την Αιτωλία.

   Σε αυτό τον χώρο της Τριφυλίας υπήρχαν 10 πόλεις: Λέπρεο, Σαμικό, Ύπανα, Σκυλούντα, Τυπανέας, Αίπιο, Βώλακας, Στυλλάγιο, Φρίξα και Πύργιοι. Η τελευταία πόλις, οι Πύργιοι πρέπει να ήταν κτισμένη κάπου μεταξύ των τριών χωριών Αλιά, Πρασιδάκι, Γιαννιτσοχώρι. 

   Πρέπει να τονίσουμε ότι η περιοχή της Τριφυλίας από το Λαπίθα μέχρι τη Νέδα ονομαζόταν «Π υ λ ι α κ ό ν Π ε δ ί ο ν», όπου στα τρωικά χρόνια αρκετοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι υπήρχε η Πύλος του Νέστορα. Αυτό το θέμα όμως, η θέση της Πύλου, είναι ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά προβλήματα, οπότε και εμείς μένουμε σε αυτά τα γενικά.

     Πάμε τώρα στο ίδιο το Χωριό τον Α λ ι ά.

Στην Τριφυλία, όπως την ορίσαμε, το γεωγραφικό τρίγωνο Αλιάς-Γιαννιτσοχώρι-Πρασιδάκι αποτελεί μια οντότητα με περίπου τα αυτά χαρακτηριστικά. Κυρίως μεταξύ Αλιά και Γιαννιτσοχωρίου υπάρχουν δεσμοί μητρόπολης και αποικίας ή καλύτερα μάνας και παντρεμένης κόρης.             Με δυο λόγια τα δυο χωριά, αποτελούν την ίδια κοινωνική, δημογραφική και γεωγραφική οντότητα. Είναι μέλη της ίδιας αμφικτιονίας. Συγγένειες, συμπεθεριά, κουμπαριές είναι μερικοί από αυτούς τους ακατάλυτους δεσμούς. 80% περίπου από τους Γιαννιτσοχωρίτες κατάγονται από τον Αλιά.

Από τα τρία αυτά χωριά είναι γνωστό σε όλους ότι το Γιαννιτσοχώρι είναι το πιο νεότευκτο με ζωή λίγο παραπάνω του αιώνα. Τα άλλα δυο χωριά είναι παμπάλαια και η ιστορία τους φτάνει τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ίσως βαθύτερα μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Βάσιμες μαρτυρίες αποτελούν:

     Α] Η απόκρυφη θέση που είναι κτισμένα, έτσι ώστε να μην φαίνονται και δίνουν στόχο επιδρομής από τους πειρατές.

    Β] Οι επίσημες απογραφές του ελληνικού κράτους αρχίζουν το 1830. Όμως για την Πελοπόννησο υπάρχει πολύ προγενέστερη πληθυσμιακή απογραφή, αυτή των Ενετών το 1689, όπου αναφέρεται ο Άγιος Ηλίας να έχει 65 κατοίκους. Στη δε απογραφή του 1830 ο μεν  Αλιάς είχε 252 το δε Πρασιδάκι, που πρωτοαναφέρεται με 73 κατοίκους. Το Γιαννιτσοχώρι πρωτοαναφέρεται πολύ αργότερα, στην απογραφή του 1940.

  Γ] Όπως γράφει ο Ακαδημαϊκός καθηγητής Νικ. Βέης στα «Ολυμπιακά Χρονικά» του 1972, στο ναό της Θεοτόκου του Βροντοχίου στο Μυστρά, υπάρχει χρυσόβουλλος επιγραφή (διάταγμα του Βυζαντινού Αυτοκράτορα, σφραγισμένο με τη χρυσή σφραγίδα του), όπου μνημονεύεται ένα χωριό με το όνομα Πρατζυδάκι και αυτό βεβαιότατα είναι το σημερινό Πρασιδάκι.

Δ]   Τοπικά τοπωνύμια, όπως Αλιώτικα αμπέλια, για τα οποία θα σας αναφέρω παρακάτω

          Το πιθανότερο λοιπόν το Πρασιδάκι  να είναι πιο παλιό χωριό και οι απαρχές του να χάνονται στα βυζαντινά χρόνια. Για δε τον Αλιά η μόνη ιστορική αναφορά είναι ότι πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ στην επιδρομή του 1825 που παραλίγο να στοιχίσει την ποθητή απελευθέρωση εάν δεν ήταν ο Θεόδ. Κολοκοτρώνης.

Στη συνέχεια θα αναφέρω μερικά γεγονότα και περιστατικά που εμπλουτίζουν την ιστορική πορεία του Αλιά.

     1] Οι Δεσποτάδες τότε ως έσοδο είχαν το λεγόμενο Μπατίκι, από το βυζαντινό Εμβατίκιον. Επιπλέον άρμεγαν και τους φτωχούς παπάδες, 40 γρόσια ετησίως από τον καθένα, το λεγόμενο Σαραντάρι. Εντεύθεν και η βλασφημία <<γαμώ το Σαραντάρι σου>>

Λοιπόν <<….Κατά το 1874, το πτωχόν χωρίον Άγιος Ηλίας, ηρνήθη , ιεροπραξίαν του περιοδεύντος επισκόπου Τριφυλίας, Ιγνατίου, ίνα αποφύγει αμοιβήν 150 δρχ. Ο επίσκοπος θυμωθείς απεφάσισε:

ΠΡΟΣ τον εφημέριον του προφήτη Ηλιού

Σας παύομεν από το χωρίον Άγιος Ηλίας, ώστε του λοιπού δεν  έχετε την παρ΄ εμού άδειαν να υπηρετείτε αυτό, καθ΄ όσον εφάνησαν αποστάται της εκκλησίας.

Μπούζι 15 Σεπτεμβρίου 1874

          Μετά έξ μήνας, καθ΄ ούς το χωριό έμεινε άνευ ιεροπραξίας (άταφοι, αβάπτιστοι κ.τ.λ.), οι Αϊλιώτες εννοήσαντες τα ελατήρια, συγκέντρωσαν 200 0κάδες σίτου, φασόλια και δια των Τσόπελα και Κομπορόζου έστελαν το φορτίον εις Κυπαρισσίαν, επώλησαν τούτο και το αντίτιμον απέδωσαν εις τον επίσκοπον, μεθ΄ ό:

ΠΡΟΣ τον εφημέριον του προφήτη Ηλιού

Επειδή οι κάτοικοι του Προφήτου Ηλία εφάνησαν

 πιστά τέκνα της ημετέρας εκκλησίας και επειδή αύτη έχει καθήκον να δέχεται με ανοιχτάς αγκάλας τα μετανοούντα τέκνα δια ταύτα σας επιτάσσομεν να τους ιεροπράτετε.

Ο Τριφυλίας – Ολυμπίας

Ιγνάτιος

Κυπαρισσία 26-3-1875

2] Τα χωράφια που είναι στους πρόποδες του μικρού βουνού του Αλιά, ξερικά αλλά εύφορα, δίπλα στο Μπαχούμι  είναι όλα ιδιοκτησίες Αλιωτών, κατοίκων του Αλιά ή μετοίκων στο Γιαννιτσοχώρι. Για αυτό και λέγονται από πολύ παλιά Αλιώτικα αμπέλια. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μετά το 1760 περίπου, όλη η περιοχή δεξιά της Νέδας, ανήκε σε ένα Τούρκο αγά-μπέη, κάτοικο της Τριπολιτσάς, τον Αρναούτογλου. Αυτός είχε επιστάτη το Μουσταφά – Κεχαγιά. Ενώ η περιοχή πέραν της Νέδας ανήκε στον Τούρκο Μπάσογλου, κάτοικο Αρκαδιάς, με επιστάτη τον Π. Ντούφα.  Ο Αρναούτογλου λοιπόν, δια του επιστάτη του, μάζεψε όλα τα καπέλα των ραγιάδων του Αλιά και τους έστειλε ένα φιρμάνι  που έλεγε ότι στο μέρος που θα βρει ο καθένας το σκούφο του εκεί θα φυτέψει αμπέλι από το οποίο θα κρατά ένα μικρότατο μέρισμα του μούστου. Από όλους τους Αλιώτες, μόνον ένας  Μπέσικος δεν έδωσε το σκούφο του, γιατί ήταν παρακείμενός του και τα ΄χε μίτσι κότσι. Έτσι έστειλε στον Τούρκο ένα μουνούχι και ένα ασκί κρασί.  Γι αυτό το λόγο οι Μπεσικαίοι δεν είχαν ούτε έχουν μερτικό στη περιοχή και γι αυτό όλα τα μερτικά είναι ισομεγέθη και τετραγωνισμένα.  

    3] Φονικά καλείται η τοποθεσία πιο πάνω από τη Σκαλίτσα. Στη θέση αυτή, παλιά  σχηματιζόταν μια μασχάλη γης με πυκνά πεύκα, όπου οι Αλιώτες έβαζαν τη νύχτα τα ζώα τους, βόδια κυρίως, καθώς επέστρεφαν από τον κάμπο. Τον καιρό εκείνο, δεύτερο ήμισυ του 19^ου αιώνα, τα ζώα έξω από το χωριό ήταν εύκολη λεία, μια και το κλέψιμο και  οι ληστείες  έδιναν και έπαιρναν στην ελληνική επαρχία. Αρκετές φορές είχαν γίνει νυχτερινές επιδρομές από σκληρούς και ατρόμητους άνδρες, που κατέβαιναν από εκεί ψηλά τα Σουλιμοχώρια. Βούταγαν μερικά βόδια και φωτιά στα μπατζάκια τους, όπως χαρακτήριζαν τότε την ανημποριά μπρος την ανωνυμία και την εξαφάνιση. Τελικά οι Αλιώτες για να προασπίσουν την περιουσία τους, παραφύλαγαν τις νύχτες, στήνοντας καρτέρι με τους γκράδες, ώσπου μια νύχτα με βαρυχειμωνιά, σε μια τέτοια ενέδρα  σκότωσαν δυο - τρεις Σουλιμιώτες. Μάλιστα το πρωτοπαλίκαρο, ένας άντρακλας μέχρι εκεί πάνω, έπεσε τραυματίας στα χέρια των Αλιωτών. Όμως τόση τρομάρα έδειξαν αυτοί που τον κατάκοιτο Γιώργα τον ξεκοίλιασαν εν ψυχρώ. Κι όμως αυτό το ανήμερο θεριό, κρατώντας τα έντερά του  κατάφερε και πήγε μέχρι την παλιά γέφυρα της Νέδας, όπου και ξεψύχησε. Αυτό που έμεινε εσαεί στους μετέπειτα αιώνες είναι το τοπωνύμιο και το μοιρολόι της μάνας, όταν ήρθε να πάρει το πτώμα του γιου της, του μονάκριβου και ακριβοθώρητου Γιώργα. Τα σπαρακτικά της λόγια (σε παράφραση: Αχ.. Γιώργα μου….τι να κάνω την κουτάλα σου που δε χωρά σε άλλο στόμα…) μάραναν τα δένδρα και τα κλαριά σε όλη τη βουνοπλαγιά. Έτσι για την ιστορία, μετά από αυτά τα καθέκαστα, οι Σουλιμιώτες αποφάσισαν να τιμωρήσουν σκληρά τους Αλιώτες, αλλά μπροστά στην πυγμή των Μπαλαφαραίων (Πιπιλαίων), μεγάλοι καπεταναίοι και προύχοντες της περιοχής, που μπήκαν ασπίδα μπροστά στους επιδρομείς, οπισθοχώρησαν και επέστρεψαν στα απάτητα χωριά τους κρατώντας το γινάτι τους αμανάτι μέχρι τα νεότερα χρόνια.

        Ερχόμαστε στα νεότερα χρόνια.

     Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, τότε που  το χωριό είχε πολύ κόσμο, ένας από τους ισχυρούς του καιρού εκείνου ήταν ο Κανάρης, ο πατέρας του Τάση Λάμπρου,  προύχοντας και μαγαζάτορας. Πάει, λοιπόν, μια μέρα, ο γέρο Γιάννης ο Μπάκας, ένας από τους βιοπαλαιστές του χωριού, πίνει το βαρύ γλυκό του και προσποιούμενος ότι θα πληρώσει, βάζοντας τάχατες το χέρι του στη τσέπη του γιλέκου, του λέει:

: Δως μου κι ένα φράγκο σιγαρέτα…

Και αφού τα παίρνει, συνεχίζει αναπάντεχα, αφήνοντας το Κανάρη εμβρόντητο.  

: Κανάρη γράφτα στο δεφτέρι και τα βρίσκουμε.. 

: Ου να χαθείς παλιάνθρωπε….

: Ε.. ρε Κανάρη, δεν είμαι εγώ παλιάνθρωπος… ετούτη  εδώ είναι… και βάραγε την  μπροσθότσεπη που δεν είχε ούτε μια δεκάρα.

                   Για τις τότε θύμισες το πρώτο γραμμόφωνο στον Αλιά το έφερε από την Αθήνα, ο Τάση Λάμπρος, νέος πριν πάει φαντάρος. Έτσι, όταν σουρούπωνε, τα κοριτσούδια το έριχναν στο χορό, με πρώτες κουνάμενες και λυγάμενες τη Σωτηρούλα, τη Νικολέτα, την Ελένη Κόλλια, τη Θοδώρα του Ζιά, τη Μαρία του Δαλαϊνα, την Αμαλία και την Αφροδίτη της Βασίλαινας. Και παραδίπλα ….κι ο Γιώρης Ζιάς.

Μετά τον μεγάλο πόλεμο, στις δεκαετίες ΄50 και ΄60, όταν και τα τρία χωριά, Γιαννιτσοχώρι, Πρασιδάκι και Αγιος Ηλίας είχαν τον ίδιο παπά, στις λειτουργίες του Πάσχα γινόταν πόλεμος, η μάχη του Σκρα με βαρελότα, μυστικά (τρίγωνα) και πολύκροτα. Όλα αυτά χειροποίητα, με μπαρούτι, φυτίλι και στρατσόχαρτο. Καμιά φορά έβαζαν και θειάφι για να βρωμάει. Πολλές φορές όταν γινόταν τα Δώδεκα ευαγγέλια στον Αλιά τότε από τα άλλα δυο χωριά, οι χωριανοί εκστράτευαν οπλισμένοι σαν αστακοί. Το ίδιο και από την άλλη πλευρά. Στο τέλος μιας τέτοιας εκστρατείας, ο Γιώρης Ζιάς, ψηλά από ένα τούμπι, φοβέριζε τους  ..άλλους: «Πού θα μου πάτε; Του χρόνου θα φορτώσω τη γαϊδάρα» Και πράγματι έτσι γινόταν.

Τελειώνω με την αναφορά μου στους ήρωες μάρτυρες των νεότερων χρόνων, συγγενείς και αρκετοί πατεράδες των περισσοτέρων από σας, φτωχοί βιοπαλαιστές αλλά τίμιοι και περήφανοι. Άνθρωποι ξωμάχοι, μεροκαματιάρηδες με ένα ξεροκόμματο ψωμί στην πετσέτα, ένα σκουράνζο και καμιά δεκαριά ελιές για μεσημεριανό.  Και πάνω κάτω, πρωί-βράδυ έσκαφταν τα χωράφια του κάμπου και άνοιγαν τις γράνες και τα μεγάλα αυλάκια του Ξουραφά και του Μανώλη με το νερό και το βούρκο μέχρι ψηλά πάνω από τα γόνατά τους.

 Το μόνο ευχάριστο που πάντα τους συντρόφευε ήταν το μπουκάλι με το κρασί. Ήταν ο πιο πιστός και καρδιακός τους φίλος.

Για όλα αυτά λοιπόν και άλλα τόσα, τους αναφέρουμε όλους με κεφαλαία γράμματα και  συμπαθάτε με, εάν ξεχάσω κάποιον, να τον φωνάξετε:

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΤΣΑΜΠΟΥΛΑΣ

ΜΑΡΙΝΗΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΛΙΒΗΤΑΣ

ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΚΑΤΣΑΜΠΟΥΛΑΣ,

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΕΣΙΚΟΣ

ΜΗΤΣΟΣ ΜΠΕΣΙΚΟΣ

ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΜΑΝΤΖΩΡΟΣ και ο

ΓΙΩΡΗΣ ΤΖΟΥΡΑΜΑΝΗΣ ο πιο μεγάλος και τρανός.