Ο βάλτος του Ξουραφά

     

   Βάλτος του Ξουραφά καλούμε τον κάμπο που
 εκτείνεται από το χωριό μας (από τη σιδηροδρομική
 γραμμή του τραίνου) μέχρι τη θάλασσα.

Ο κυρίως βάλτος που πήρε το όνομα ο βάλτος του Ξουραφά αποξηράνθηκε στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά. Η όλη πορεία και η εξέλιξη του χωριού και όλης της γύρω περιοχής είναι συνυφασμένη με αυτόν το βάλτο, λόγω της μεγάλης έκτασης και της συμβολής του στη γενική ανάπτυξη.

     Το κυρίαρχο στοιχείο σε όλα τα προηγούμενα χρόνια ήταν τα κουνούπια και η ελονοσία που θέριζε τους κατοίκους ακόμη και μέχρι τα χωριά της Ζούρτσας και πιο επάνω. Έτσι οι κουνουπιέρες ήταν απαραίτητες το βράδυ και το πετρέλαιο το πρώτο

εντομοαπωθητικό.

Η πρώτη αλωνιστική μηχανή για τα ρύζια του βάλτου. Κώστας Κόλιας, Λεωνίδας Φαναράς,

Νώντας Ξουραφάς και πίσω ο Ντίνος Ξουραφάς. Επάνω: Γίώρης Βλάχος, Σπύρος Κόλλιας,

Βασ. Αντωνόπουλος και Ηλ. Διαμαντόπουλος.

          Από παλιά, ο περισσότερος κάμπος ήταν εντελώς ανεκμετάλλευτος γι’ αυτό και επί τουρκοκρατίας δεν υπήρχαν κιτάπια ιδιοκτησίας. Επίσης για τον ίδιο λόγο, μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους δεν έγινε καμιά παροχή σε απόρους και άκληρους. Στην ανεξέλεγκτη έως χαώδη κατάσταση που ακολούθησε από τα μέσα του 19ου έως και τις αρχές του 20ου αιώνα με την υποτυπώδη συγκρότηση του κράτους και τη δημιουργία θεσμικών οργάνων (συμβολαιογραφεία, υποθηκοφυλακεία κ.τλ) και αφού είχε γίνει η σιδηροδρομική γραμμή με την οριστική χάραξη και σταθεροποίηση της κοίτης του ποταμού, άλλες εκτάσεις αγοράσθηκαν ή παραχωρήθηκαν από το ελληνικό δημόσιο και άλλες αποκτήθηκαν από διάφορα άτομα, που ήταν πάντοτε παρατρεχάμενοι και παρακείμενοι της κάθε εξουσίας, δια της χρησικτησίας με υπεύθυνες δηλώσεις πραγματικής ή ψεύτικης κυριότητας.1 Έτσι εχόντων των πραγμάτων και εν μέσω γνωστών αλληλέγγυων και μη εξαιρετέων, όπως γράφουν οι τότε συμβολαιογραφικές πράξεις, ερχόμαστε στη δικτατορία του Μεταξά. Ακριβώς το 1938 με την 7626 συμβολαιογραφική πράξη από τον Ιωάννη Σκόνδρα και τον Επαμεινώνδα-Παναγιώτη Ξουραφά συστάθηκε «Εταιρεία εκμετάλλευσης του έλους Μπούζι Αγίου Ηλία Ολυμπίας».

       Έτσι ακριβώς αναφέρεται στο ιδρυτικό συμβόλαιο.

       Στην όλη επιχείρηση εμπλέκεται μια πλειάδα ατόμων, άλλοι από Αθήνα (Ζουμής Αθαν. δικηγόρος, Πανιάρας Κωνσταντίνος) και άλλοι από την Γάρδιτσα και Ανδρίτσαινα (5-6 Ξουραφέοι, Γεώργιος Βλάχος, Γιώργος Πανταζής, και λοιποί). Χρυσοθήρες είναι πολλοί, ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια. Ο χρυσός είναι σπάνιος...

      Μετά την ίδρυση της εταιρείας ο Νώντας δια χρημάτων που έβαλε στην εταιρεία ο Σκόνδρας, αγόρασε και άλλα χωράφια 2, οπότε σιγά-σιγά και σταθερά με διαφόρουςτρόπους, νόμιμους 3 και μη, η εταιρεία έγινε κάτοχος ολόκληρου του βάλτου. Εκτός εταιρείας εμειναν ορισμένες νησίδες όπως του Νικολάκη Ματζώρου στο Βωρό. Και αυτές όμως με το καριοφίλι και τη φοβέρα.

      Απορίας άξιον είναι ότι ενώ βάσει του ιδρυτικού καταστατικού
της εταιρείας, ο Σκόνδρας ως κάτοχος του 60% των μετοχών, ήταν κύριος του 60% της συνολικής περιουσίας και επίσης με το ίδιο ποσοστό στα προκύπτοντα κέρδη, εν τούτοις ο Νώντας και δευτερευόντως οι άλλοι Ξουραφέοι (Θανάσης, Ντίνος, Νίκος, και Πηπή Ροβόλα) έγιναν κύριοι όλου του βάλτου εξαγοράζοντας το υπόλοιπο που ήταν πολύ μεγαλύτερο.

    Γύρω από το θέμα του βάλτου και το ρόλο των Ξουραφέων υπάρχουν πολλές γνώμες. Από τη μια αυτή που υποστηρίζει ότι ο Νώντας με όλη του τη δράση έπαιξε ρόλο αναμορφωτή της περιοχής και υπήρξε φορέας της προόδου και της ανάπτυξης, μέχρι την άλλη, τη ριζοσπαστική, που υποστηρίζει ότι η εκχέρσωση και η αποστράγγιση του βάλτου θα γινόταν αργότερα από το κράτος, όπως έγινε και σε άλλες περιπτώσεις,Κωπαΐδα κ.τ.λ. Τα δε χωράφια θα κατανέμονταν δια μικρού αντιτίμου ή παροχής στους κατοίκους του χωριού και πρώτα από όλα στους άπορους, τους πολύτεκνους και τους άκληρους, των οποίων την ανάγκη εκμεταλλεύτηκαν τότε οι Ξουραφέοι.4 Μετά από τόσα χρόνια, με περισσότερο αντικειμενική ματιά μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι και οι δυο θέσεις περιέχουν τη μισή αλήθεια και το μισό δίκαιο.

 Ένα από τα θρυλικά Μούχτερ. Στο τιμόνι ο Κώστας Μανουσόπουλος (23/9/1946).

Θα γινόταν η αποστράγγιση αλλά πότε και από ποιους; Ναι, αλλά … όπως λένε,

για δέστε την Αγουλινίτσα;

   Οι περισσότεροι παραδεχόμαστε ότι ο Νώντας Ξουραφάς με την όλη ζωή και συμπεριφορά του, δέθηκε με το χωριό με τρόπο συμβατό και αλληλέγγυο. Αποτέλεσμα

ήταν ότι έχαιρε εκτίμησης, αγάπης και σεβασμού από τους περισσότερους κατοίκους της περιοχής και πρέπει να σημειώσουμε ότι όλα αυτά τα χρόνια (40 και βάλε) ποτέ οι Ξουραφέοι δεν είχαν σούρτα φέρτα με τα όργανα της τάξεως και της εξουσίας. Για μικροπταίσματα και τέτοια είχαν γενικό πληρεξούσιο και μπιστικό τον Παναγιώτη Γιακουμόπουλο, τον αξέχαστο Καψάνη.

1. Τότε τα χωράφια τα μετρούσαν με τις ζευγές. Μια ζευγή ήταν το χωράφι που μπορούσε να οργώσει όλη ημέρα ένας ζευγολάτης. Καταλαβαίνετε την υποκειμενικότητα και την αοριστία του μέτρου.

2 Χωράφια είχαν πολλοί και διάφοροι όπως Φώτης Μοσχούλας, παλιός βουλευτής της περιοχής, Σωτήρης Αναγνωστόπουλος μεγαλοδικηγόρος από την Κυπαρισσία, Παναγιώτης Μπιτσάνης, Νικόλαος Ζαρείφης και άλλοι από διάφορα τζάκια και παρατζάκια της εποχής.

3. Τότε η μη προηγούμενη ύπαρξη συμβολαίων ιδιοκτησίας (και όπου υπήρχαν ήταν χωρίς καλή οριο-

θέτηση, παρά με αόριστο και γενικό τρόπο), είχε οδηγήσει στις κάθε είδους καταπατήσεις και ιδιοποιήσεις.

4. Για το ξεμπαϊρωμα του βάλτου είχαν φέρει δυό τρακτέρια, τα θρυλικά “Μούχτερ” με οδοντωτέςρόδες (δες φωτογραφία). Στο τέλος τα άραξαν στο μεσαίο ξουραφέικο σπίτι. Μια μέρα, γύρω στο εξήνταπερίπου, τρία αλάνια της εποχής, Μπρίζας, Λάκης Μητσαράκης και Νίκος Καζάκος, κατάφεραν και το ένα το έβαλαν μπροστά με το λουρί. Σιγά-σιγά το κύλησαν και το ανασκέλωσαν μέσα στην παραδίπλα μπουρμπούλα. Ακόμη εκεί μέσα είναι χωμένο.

(Εξιστόρηση στο συγγραφέα από τον ίδιο το Σπύρο Γιακουμόπουλο μετά μισό αιώνα από το συμβά

Το κείμενο είναι από το βιβλίο

 μου "ΑΛΛΟΤΙΝΕΣ ΕΠΟΧΕΣ"