Ο ΕΛΛΗΝΙΚΌς ΕΞΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

  Του Χρήστου Χωμενίδη

 

   Η λέξη "εξαιρετισμός" δεν προέρχεται -φευ!- από το εξαίρετο αλλά από την εξαίρεση. Σημαίνει την πεποίθηση πως ένα φαινόμενο αποτελεί μοναδική περίπτωση στον κόσμο ή στην Ιστορία. Ο ελληνικός εξαιρετισμός μάς στοιχειώνει και μας καθορίζει αενάως. 

Υπάρχουν, για την ακρίβεια, δύο ελληνικοί εξαιρετισμοί, αντιδιαμετρικοί μεταξύ τους.

Ο πρώτος, ο θετικός -ας τον ονομάσουμε- εξαιρετισμός, διακηρύσσει ότι οι Έλληνες αποτελούν ούτε λίγο ούτε πολύ τον περιούσιο λαό. Ίσως μάλιστα να μην πρόκειται καν για ανθρώπους αλλά για σπορά εξωγήινων, οι οποίοι σε επίσκεψή τους προ μυριάδων ετών μπόλιασαν τους νεαντερτάλιους με το γονιδίωμά τους κάπου μεταξύ Κρήτης και Θράκης. (Την παραπάνω παλαβομάρα δεν την υποστηρίζει μονάχα ο Έριχ Φον Ντένικεν και οι επίγονοί του στα τηλεοπτικά μας κανάλια αλλά και ένας καθηγητής σε ΤΕΙ, που καμαρώνει μάλιστα για τις αλήθειες που διδάσκει τη νεολαία!) Στους Έλληνες, εν πάση περιπτώσει, χρωστάει η οικουμένη τα πάντα. Τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, το θέατρο, ακόμα δε και τα κομπιούτερ, αφού τι άλλο υπήρξε ο μηχανισμός των Αντικυθήρων παρά ο πρώτος υπολογιστής; Οι Έλληνες χαρακτηρίζονται προσέτι από αδιάκοπη συνέχεια αίματος, ώστε ο σημερινός Αθηναίος αυτοδικαίως να καμαρώνει σαν κατευθείαν απόγονος του Περικλή και ο Σπαρτιάτης του Λεωνίδα. Για αυτό εξάλλου και ο Δημήτρης Αβραμόπουλος κήρυξε προ ετών ως δήμαρχος τη λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Ο θετικός μας εξαιρετισμός καλλιεργείται εντατικά στα σχολεία και αναπαράγεται σε όλο το φάσμα του δημόσιου λόγου. Ακόμα και οι σπορτκάστερ όποτε βάζει γκολ η Εθνική μας μιλάνε για τον θεό της Ελλάδας κι όποτε ανακηρύσσεται ένας δικός μας Ολυμπιονίκης για το ελληνικό dna. 

Όποιος τολμήσει, σε στιγμές θριάμβου, να αμφισβητήσει την ψυχάρα μας χαρακτηρίζεται στην ελαφρύτερη περίπτωση ξενέρωτος, συνηθέστερα όμως Εφιάλτης, Νενέκος, σύγχρονος Φαλμεράιγερ. Τον ταυτίζουν με τον Χένρυ Κίσσινγκερ, ο οποίος -σύμφωνα με ένα πλαστό έγγραφο που διακινείται εδώ και χρόνια- έχει θέσει ως σκοπό της ζωής του την καταστροφή του έθνους μας. Του τρίβουν στα μούτρα τα εγκώμια των "καλών" ξένων, με πιό πρόσφατο την προ μηνός ομιλία του Μπάρακ Ομπάμα, ξεχνώντας βέβαια το γεγονός πως όποια χώρα κι αν επισκεπτόταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, θα έβρισκε να πει πέντε καλές κουβέντες για το παρελθόν της - στη Ρωσία θα υποκλινόταν στο έργο του Ντοστογιέφσκι, την Αφρική θα χαρακτήριζε "κοιτίδα της ανθρωπότητας"... 

Ο θετικός μας εξαιρετισμός συνιστά ένα πομπώδες, ένα εκκωφαντικό αφήγημα που φτάνει μέχρι το πρόσφατο σχετικά παρελθόν. Περιλαμβάνει τα δυό Νόμπελ, τη Μελίνα Μερκούρη και τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Μανόλη Γλέζο και την Κυρά της Ρω. Φρενάρει ωστόσο απότομα στο σήμερα. "Σήμερα δεν γράφονται τέτοια βιβλία, δεν συνθέτονται τέτοια τραγούδια, δεν βγαίνουν τέτοιοι ήρωες... Σήμερα κυριαρχεί η μετριότητα και η οσφυοκαμψία. Το έθνος παραδέρνει με πουλημένους ηγέτες και ευνούχους πνευματικούς ανθρώπους!" αποφαίνεται ο ραδιοφωνικός αστέρας και ο ταξιτζής που τον ακούει κουνάει με νόημα το κεφάλι του. 

Η "αντισυστημική" ψήφος στην Ελλάδα είναι, μεταξύ των άλλων, εκδήλωση και του θετικού μας εξαιρετισμού. Βασίζεται στην πεποίθηση πως θα έπρεπε να απολαμβάνουμε εξ' ορισμού μοναδικά προνόμια, τα οποία κάποια καθάρματα μάς στερούν. Βάζει στο στόχαστρο τις αγορές, τις τράπεζες, τους δανειστές, τους Εβραίους, τη Λέσχη Μπίλντεμπεργκ.... Προσβλέπει στον από μηχανής θεό, στον εθνικό εκδικητή μας. Όσο η καθημερινότητά μας ζορίζεται, τόσο περισσότεροι διεκδικούν τον ρόλο. Από τον μακαριστό Χριστόδουλο μέχρι τον Γιάνη Βαρουφάκη. Σύντομα -εκτιμώ- θα πλασσαριστεί σαν τέτοιος και ο Παύλος Πολάκης. 

Ο αρνητικός εξαιρετισμός διακονείται κατά κανόνα από πιό μορφωμένες και συγκροτημένες φωνές. Η ουσία του εντούτοις είναι εξίσου σχηματική. Στον ίδιο βαθμό απλοϊκή. 

"Δεν πρόκειται η Ελλάδα για κανονική χώρα" ισχυρίζονται. "Σε ένα μπαλωμένο σκηνικό ζούμε όλοι, σε έναν καραγκιόζ' μπερντέ. Υποδυόμαστε ότι δουλεύουμε, ότι παράγουμε, ότι διδασκόμαστε από τα λάθη μας. Τρίχες! Κοροϊδεύουμε εαυτούς και αλλήλους. Ψηφίζουμε νόμους που δεν εφαρμόζονται ποτέ, ξεκινάμε μεταρρυθμίσεις που μένουν μετέωρες, λιμνάζουμε στην αναβλητικότητα και στη γραφειοκρατία επειδή έτσι μάς βολεύει. Αρνούμαστε υστερικά να ενηλικιωθούμε ως κοινωνία. Για αυτό και μάς αρμόζουν τα χειρότερα!" 

Ο κήρυκας του αρνητικού εξαιρετισμού -κι ας έχει συχνά ταξιδέψει και ζήσει στο εξωτερικό- παρουσιάζει τις υπόλοιπες χώρες σαν γειτονιές σχεδόν ενός επίγειου παραδείσου. Συγκρίνει την καλοκουρδισμένη διοικητική μηχανή της Ελβετίας με το ελληνικό δημόσιο και φρίττει. Αντιπαραθέτει το σκανδιναβικό κοινωνικό κράτος, των χαρισάμενων μάλιστα 70'ς, με την καθ'ημάς πελατειακή λογική και βγάζει φλύκταινες. Αγανακτεί με τους λεωφορειατζήδες που εκπέμπουν καυσαέρια, με τους δημότες που δεν ανακυκλώνουν τα σκουπίδια τους, με την απήχηση που έχει ό,τι ο ίδιος αποκαλεί "σκυλάδικο". 

Ούτε που του περνάει από τον νου πως η Ελλάδα, για λόγους ιστορικούς και γεωγραφικούς, λογικό και δίκαιο είναι να αντιπαραβάλλεται με τις χώρες των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής. Από κοινή αφετηρία ξεκίνησαν, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πριν από δύο μόλις αιώνες. Η Ελλάδα δε έκανε τα πιό γοργά και αποφασιστικά βήματα.

 

Ούτε που διανοείται ότι οι σημερινοί Έλληνες, όσο αστοί ή κοσμοπολίτες και αν δηλώνουν, είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα εγγονοί πάμπτωχων αγροτών που για να επιβιώσουν αναγκάζονταν να μεταναστεύσουν είτε στις πόλεις είτε "στις φάμπρικες της Γερμανίας και στου Βελγίου τις στοές". Και ότι κατά τις περιπέτειες του βίου τους, παρηγοριά και νόημα δεν τους προσέφερε η φωνή της Μαρία Κάλλας αλλά του Στέλιου Καζαντζίδη. 

Ο κήρυκας του αρνητικού εξαιρετισμού, σκαρφαλωμένος σε ένα βάθρο αναφομοίωτων θεωριών, φρίττει διαρκώς με τη συμπεριφορά των συμπολιτών του. Εκπλήσσεται με την υστεροφημία του Ανδρέα Παπανδρέου καθώς αγνοεί ή απωθεί τι σήμαινε μετεμφυλιακό κράτος για την ευρύτατη ηττημένη παράταξη. Απορεί με την ευήθεια όσων επένδυσαν ελπίδες στον Σύριζα, λησμονώντας ότι οι απατηλές γλυκιές υποσχέσεις κινούν εξ'ορισμού τον άνθρωπο στην ιδιωτική και στη δημόσια συμπεριφορά του. Χαρακτηρίζει εκείνους που ψήφισαν "ΟΧΙ" το καλοκαίρι του 2015 συλλήβδην μικρόνοες. 

Ώσπου έρχεται το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο και μετά των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ και λίγο αργότερα του δημοψηφίσματος στην Ιταλία για να τον ταρακουνήσει. Για να του καταδείξει -εφόσον δεν έχει ανίατα βουλωμένα αυτιά- ότι η δυσθυμία που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση δεν γνωρίζει σύνορα. Ότι αντίστοιχες με τις ελλαδικές παθογένειες είναι ο Μπεπεγκριλισμός στη γείτονα, ο Λεπενισμός στη Γαλλία, το φοβικό και ως εκ τούτου μισαλλόδοξο κομμάτι της Αμερικής. 

Τότε, σήμερα δηλαδή, ο κήρυκας του αρνητικού εξαιρετισμού νοιώθει τον πειρασμό να υπεκφύγει με βαθυστόχαστες δήθεν, φλυάρες στην πραγματικότητα και αμήχανες αναλύσεις. Εφόσον ενδώσει, η ζωή απλώς θα τον προσπεράσει. 

Ο θετικός και ο αρνητικός ελληνικός εξαιρετισμός αποτελούν ό,τι ακριβώς και τα συμπλέγματα ανωτερότητας και κατωτερότητας. Τις δύο όψεις του ίδιου ακριβώς νομίσματος.

 
* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας