Για τον Κομμουνισμό της αποανάπτυξης

 Τούτο το  κείμενο είναι συνέχεια αυτού της ανάρτησης

 22/925 [Καπιταλισμός και Περιβάλλον] και εισάγει ένα

 νέο όρο, που εκεί θα οδηγηθούμε νομοτελειακά  

       Τη συνέντευξη πήρε το Green European Journal

Πώς ξεκινήσατε να εργάζεστε πάνω στον Μαρξ και στη συνέχεια στον κομμουνισμό της αποανάπτυξης;

Συνάντησα τα έργα του Μαρξ και του Ένγκελς στα 18 μου, όταν ξεκίνησα στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, μέσω φοιτητικών ομάδων που δραστηριοποιούνταν στην προστασία των νέων εργαζομένων. Στην αρχή, με ενδιέφερε περισσότερο η εκμετάλλευση των εργαζομένων και στη συνέχεια όλο και περισσότερο η ευρύτερη ανισότητα, καθώς αυτές έγιναν πιο έντονες στην Ιαπωνία κατά την οικονομική κρίση του 2008. Αυτά ήταν ακριβώς τα προβλήματα για τα οποία είχε προειδοποιήσει ο Μαρξ και θα γίνονταν πιο σημαντικά μόνο στο μέλλον. Αποφάσισα να πάω στη Γερμανία για να μελετήσω περαιτέρω τον Μαρξ.

Το 2011, μετά τον σεισμό στην Ιαπωνία και την πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα, συνειδητοποίησα ότι ο καπιταλισμός δεν αφορά απλώς την εκμετάλλευση των ανθρώπων, αλλά και αυτές τις γιγάντιες τεχνολογίες που δημιουργήθηκαν για χάρη του κέρδους, οι οποίες τελικά έφεραν καταστροφή στις ζωές πολλών ανθρώπων στην Ιαπωνία. Από το 2013 περίπου, άρχισα να δίνω μεγαλύτερη προσοχή σε γενικά ζητήματα βιωσιμότητας και οικολογίας, και άρχισα να διαβάζω τα σημειωματάρια του Μαρξ για τις φυσικές επιστήμες – όντως ο Μαρξ μελετούσε αυτά τα ζητήματα βιωσιμότητας: γεωργία, δασοκομία και ούτω καθεξής.

Άρα, ασχοληθήκατε με την οικολογία μέσω του πυρηνικού ζητήματος και όχι μέσω των κλιματικών ζητημάτων;

Αρχικά ήμουν πιο αισιόδοξος για την ανάπτυξη της τεχνολογίας, αλλά μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα άρχισα να αναλογίζομαι την τεχνολογία και τον καπιταλισμό, και δεν μπορούσα να είμαι τόσο αισιόδοξος. Επίσης, άρχισα να δίνω μεγαλύτερη προσοχή στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής το 2014, αφού διάβασα το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν Αυτό αλλάζει τα πάντα. Παρόλα αυτά, παρέμεινα αισιόδοξος αναφορικά με την πιθανότητα ηλεκτρικών οχημάτων, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της Πράσινης Νέας Συμφωνίας. Πίστευα ότι κάποια σοσιαλιστική πολιτική, με περισσότερο σχεδιασμό και εγγύηση θέσεων εργασίας, θα μπορούσε να φέρει ισότητα καθώς και περισσότερη βιωσιμότητα. Αλλά στη συνέχεια άρχισα να διαβάζω περισσότερο και συνάντησα τα έργα των Τζέισον Χίκελ, Γιώργου Καλλή, και γενικότερα τη σκέψη γύρω από την αποανάπτυξη.

Μέχρι το 2018, η Γκρέτα Τούνμπεργκ είχε αρχίσει να υψώνει τη φωνή του κινήματος ενάντια στον μύθο του πράσινου καπιταλισμού και της πράσινης ανάπτυξης. Αναγκάστηκα να αναστοχαστώ πάνω στην αισιοδοξία μου και εγκατέλειψα την πιθανότητα της πράσινης ανάπτυξης. Υπήρχε φυσικά μια ένταση μεταξύ του Μαρξ και της αποανάπτυξης, μια ένταση γύρω από τον Μαρξ και την κλιματική κρίση, οπότε άρχισα να διαβάζω τα μεταγενέστερα έργα του. Οδηγήθηκα στο να επανερμηνεύσω τις ιδέες του, ειδικά τις μελέτες του για τις προκαπιταλιστικές κοινωνίες. Συνειδητοποίησα ότι ο Μαρξ ενδιαφερόταν γι’ αυτές τις προκαπιταλιστικές κοινωνίες, επειδή αποτελούν βασικά αμετακίνητες οντότητες και δεν προσανατολίζονται στην ανάπτυξη. Ωστόσο, κατάφεραν να εγγυηθούν τη βιωσιμότητα, καθώς και την ποιότητα ζωής για όλους. Έτσι, κατέληξα στη θέση του κομμουνισμού της αποανάπτυξης.

Πώς συμβιβάζεις την αποανάπτυξη με τον κομμουνισμό; Για να είμαστε ευθείς, δεν θέλουν οι κομμουνιστές περισσότερα και οι υπέρμαχοι της αποανάπτυξης λιγότερα;

Αυτή είναι η ένταση στην παράδοση του μαρξισμού και του περιβαλλοντισμού. Η σοσιαλιστική πολιτική αφορά την τεχνολογική ανάπτυξη με σκοπό περισσότερα σε όλους: χρειαζόμαστε περισσότερη ανάπτυξη, περισσότερη πρόοδο, περισσότερη αποτελεσματικότητα. Ο περιβαλλοντισμός υπογραμμίζει ότι υπάρχει υπερβολική κατανάλωση και υπερπαραγωγή, επομένως πρόκειται για επιβράδυνση με σκοπό την προστασία της φύσης.

Ωστόσο, συνειδητοποίησα ότι ο Μαρξ ενδιαφερόταν και για τα δύο ζητήματα: την προστασία της ζωής όλων και την προστασία της φύσης. Δεν είναι απαραίτητο να έχουμε περισσότερα με την καπιταλιστική έννοια. Όταν ο Μαρξ μιλάει για αφθονία, δεν εννοεί να έχουμε ιδιωτικά τζετ ή επαύλεις. Εννοεί ότι θα μπορούσαμε να ζήσουμε με αφθονία, να ζήσουμε μια καλή ζωή, αν είχαμε ιατρική περίθαλψη για όλους, μεταφορές για όλους και στέγαση, νερό, ηλεκτρικό ρεύμα και εγγυημένη βασική πρόνοια χωρίς τη μεσολάβηση χρημάτων.

Αυτού του είδους η αφθονία μπορεί να αποτελέσει το νέο θεμέλιο για τον σοσιαλισμό ή τον κομμουνισμό, επειδή αφορά την ισότητα. Αλλά αν θέλουμε να έχουμε περισσότερα, με τη σημερινή έννοια, αυτό απλώς θα επιφέρει οικολογική καταστροφή. Η μέση οδός είναι να επαναπροσδιορίσουμε την αφθονία. Ακολουθώντας τον Τζέισον Χίκελ, την αποκαλώ ριζοσπαστική αφθονία. Είναι ένα πολύ διαφορετικό είδος αφθονίας όπου μοιραζόμαστε πράγματα, βοηθάμε ο ένας τον άλλον και έχουμε αυτό το αίσθημα ασφάλειας.

Τι γίνεται με τους σοσιαλιστές; Είναι αξιόπιστος ο παραγωγιστικός οικοσοσιαλισμός αν λάβουμε υπόψιν την κατάσταση του πλανήτη; Πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι το παλιό μαρξιστικό όνειρο έχει τελειώσει;

Χωρίς τον περιβαλλοντισμό, η σοσιαλιστική πολιτική θα αφορά τη δημιουργία περισσότερης ισότητας παράγοντας περισσότερο και καταναλώνοντας περισσότερο. Αλλά ολόκληρος ο κόσμος δεν μπορεί να ζήσει όπως ο Μπιλ Γκέιτς. Ούτε ολόκληρος ο κόσμος μπορεί να ζήσει όπως η ανώτερη μεσαία τάξη στη Γερμανία. Δεν είναι βιώσιμο. Οι σοσιαλιστές επικρίνουν τον καπιταλισμό, αλλά ταυτόχρονα εξακολουθούν να είναι παγιδευμένοι στις καπιταλιστικές αξίες.

Πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου ότι, αν καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια και πόρους, θα εκμεταλλευτούμε περισσότερους πόρους, ενέργεια και εργατική δύναμη στον Παγκόσμιο Νότο. Επομένως, αν θέλουμε πραγματικά να σκεφτούμε την ισότητα και τη βιωσιμότητα σε πλανητική κλίμακα, απλά δεν μπορούμε να βασιστούμε μόνο στην τεχνολογία, πρέπει επίσης να σκεφτούμε τον τρόπο που ζούμε, πώς παράγουμε πράγματα. Εδώ η σοσιαλιστική πολιτική είναι και πάλι πολύ σημαντική, επειδή οι πλούσιοι είναι υπεύθυνοι γι’ αυτή την υπερβολική παραγωγή και κατανάλωση. Επομένως, πρέπει να φορολογήσουμε τους πλούσιους και να απαγορεύσουμε αγαθά όπως ιδιωτικά τζετ, κρουαζιερόπλοια και γιγάντια σπίτια.

Αν το κάνουμε αυτό, θα έχουμε πολύ λιγότερη παραγωγή και κατανάλωση, αλλά θα έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο, θα αυξήσουμε την ευημερία και θα εξασφαλίσουμε χώρο για ανάπτυξη στον Παγκόσμιο Νότο. Στη συνέχεια, πρέπει να σκεφτούμε τη μείωση της κατανάλωσης υλικών αγαθών, ειδικά στον Παγκόσμιο Βορρά. Η υπερβολική εμπιστοσύνη στην τεχνολογία συσκοτίζει το γεγονός ότι ο τρόπος ζωής μας δεν είναι βιώσιμος.

Κάποιοι μπορεί να πουν: «Θέλω ένα υγιές περιβάλλον και ένα σταθερό κλίμα, αλλά δεν θέλω αυτή την ιδεολογική ατζέντα». Χρειάζεται όντως ο περιβαλλοντισμός να είναι αντικαπιταλιστικός;

Ναι, οι περιβαλλοντολόγοι θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο καπιταλισμός πρέπει να αμφισβητηθεί. Είναι πολύ αισιόδοξο σήμερα να πιστεύουμε ότι ένας φόρος άνθρακα μπορεί να λύσει το πρόβλημα. Χρειαζόμαστε πιο επιθετικά μέτρα, όπως η απαγόρευση των βρώμικων βιομηχανιών και η μείωση της διαφήμισης. Αυτά τα μέτρα έρχονται σε αντίθεση με τη λογική του καπιταλισμού.

Ενόψει αυτής της παγκόσμιας οικολογικής κρίσης, φυσικά χρειαζόμαστε μαζικές επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αλλά ακόμα κι αν επενδύσουμε σε αυτές τις τεχνολογίες και αναπτύξουμε νέες, θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε πολύ σκληρά, για πολλές ώρες, και επίσης θα καταναλώνουμε όλο και περισσότερο. Τα τελευταία 100 χρόνια, έχουμε αναπτύξει τόσες πολλές τεχνολογίες, αλλά εξακολουθούμε να εργαζόμαστε πολλές ώρες.

Στον καπιταλισμό, ακόμη και αν αυξήσουμε την αποδοτικότητα, η τεχνολογία χρησιμοποιείται απλώς για να παράγουμε περισσότερο. Για τον σκοπό αυτό, πρέπει επίσης να εργαζόμαστε περισσότερο για να κερδίζουμε χρήματα και ούτω καθεξής. Όσο μεγαλύτερη είναι η αποδοτικότητα, τόσο περισσότερο παράγουμε, και επομένως τόσο περισσότερους πόρους και ενέργεια καταναλώνουμε. Αυτό δεν θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση. Μόνο συνδυάζοντας αυτά –τον περιβαλλοντισμό ή την αποανάπτυξη παράλληλα με τον σοσιαλισμό ή τον κομμουνισμό– μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα νέο όραμα για την κοινωνία.

Γιατί το βιβλίο σας Το κεφάλαιο στην ανθρωπόκαινο ήταν τόσο δημοφιλές στην Ιαπωνία;

Ήταν πολύ περίεργο. Ο Μαρξ και η αποανάπτυξη δεν είναι συνήθως πολύ δημοφιλή θέματα στην Ιαπωνία, αλλά πούλησε περίπου μισό εκατομμύριο αντίτυπα. Η γερμανική μετάφραση έχει ήδη συμπεριληφθεί στα 10 κορυφαία best seller του Der Spiegel. Κάτι συμβαίνει, λοιπόν. Στην Ιαπωνία, το βιβλίο κυκλοφόρησε εν μέσω της πανδημίας. Ήταν μια εποχή που έπρεπε να επιβραδύνουμε τον τρόπο ζωής μας. Τα εστιατόρια έκλεισαν, οι άνθρωποι εργάζονταν από το σπίτι και δεν έβγαιναν έξω. Αντ’ αυτού, περνούσαν περισσότερο χρόνο με τις οικογένειές τους και μαγείρευαν στο σπίτι. Καθώς επιβραδύναμε, είχαμε λίγο χώρο να αναστοχαστούμε πάνω στον προηγούμενο τρόπο ζωής μας. Γιατί μετακινούμασταν περισσότερο από μία ώρα κάθε μέρα; Γιατί μας άρεσε να πίνουμε μπύρα κάθε βράδυ με ανθρώπους που δεν μας αρέσουν πραγματικά; Γιατί αγοράζουμε τόσα πολλά ρούχα; Συνειδητοποιήσαμε ότι αυτός ο τρόπος ζωής δεν φέρνει κανενός είδους ευτυχία. Το κάναμε απλώς επειδή το είχαμε συνηθίσει. Αλλά θα μπορούσαμε να το αλλάξουμε. […]

Η ιαπωνική οικονομία φαίνεται να ανακάμπτει στα προ-πανδημίας επίπεδα. Αλλά είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες για τη χαμηλή ανάπτυξη και τον στάσιμο πληθυσμό. Ήταν κι αυτό μέρος της ελκυστικότητας;

Υπήρχαν άνθρωποι στην Ιαπωνία που μιλούσαν για την μετα-ανάπτυξη πριν από το βιβλίο μου. Έλεγαν: «Η οικονομία ούτως ή άλλως δεν αναπτύσσεται, γιατί να μην κάνουμε πραγματικά μια μετάβαση σε μια μετα-αναπτυξιακή κοινωνία;» Αλλά πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους ήταν συνήθως μεγαλύτεροι σε ηλικία και αυτό που συνέβη ήταν ότι οι νεότεροι διαφωνούσαν. Οι νεότερες γενιές δεν ήταν ευχαριστημένες που όσοι απολάμβαναν τις παλιές καλές μέρες της δεκαετίας του 1980, όταν η Ιαπωνία ήταν η κορυφαία οικονομία στον κόσμο, τους έλεγαν να μην ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη. Πολλοί νέοι που υποφέρουν από φτώχεια και έχουν κακές συνθήκες εργασίας ένιωθαν ότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν ουσιαστικά υποκριτές. Η δική μου περίπτωση είναι διαφορετική – παρόλο που ανήκω σε αυτές τις νεότερες γενιές, υποστήριξα ότι πρέπει να κάνουμε τη μετάβαση σε μια μετα-αναπτυξιακή κοινωνία πρώτα λόγω της κλιματικής αλλαγής, αλλά και για να κάνουμε τη ζωή πιο ασφαλή και ισότιμη.

Η ύφεση και η αποανάπτυξη είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Αυτό που είχε η Ιαπωνία τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι αποανάπτυξη, και η έλλειψη βιώσιμης ανάπτυξης σε μια καπιταλιστική κοινωνία δημιουργεί τεράστια προβλήματα. Αντίθετα, χρειαζόμαστε μια συνειδητή μετάβαση σε μια κοινωνία μετά την ανάπτυξη. Οι Millennials και η Gen Ζ δεν θυμούνται τις ένδοξες μέρες της δεκαετίας του 1980 και δεν είναι τόσο αισιόδοξοι για τη μελλοντική πρόοδο της Ιαπωνίας. Απαιτούμε λοιπόν μια νέα κοινωνία που δεν προϋποθέτει ανάπτυξη. Αυτό προτείνω με τον κομμουνισμό της αποανάπτυξης.

Πώς θα φτάσουμε εκεί; Χρειάζεται μια επανάσταση για να φτάσουμε στον κομμουνισμό της αποανάπτυξης όπως με τον κλασικό κομμουνισμό;

Αυτό που ζητώ δεν είναι μια επανάσταση όπως η Ρωσική Επανάσταση. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να σπάσουμε αυτό το σύστημα αναλαμβάνοντας την εξουσία. Ακόμα κι αν καταλάβουμε την εξουσία στο εθνικό κοινοβούλιο, απλώς δεν αλλάζει το οικονομικό σύστημα. Αυτό που είναι πιο ρεαλιστικό είναι η ιδέα της Ρόζας Λούξεμπουργκ για επαναστατική realpolitik μέσω μεταρρυθμίσεων. Φορολόγηση των πλουσίων για την εισαγωγή ενός μέγιστου εισοδήματος, για παράδειγμα. Οι μεταρρυθμίσεις και οι πολιτικές μπορούν να φέρουν πολλές αλλαγές στην καθημερινή μας αντίληψη και συμπεριφορά, παρόλο που δεν ξεπερνούν τον καπιταλισμό αμέσως. Αλλά η αλλαγή της συνείδησης και της συμπεριφοράς μας στην καθημερινή ζωή δημιουργεί περισσότερο χώρο για να απαιτήσουμε πιο ριζοσπαστικές αλλαγές. Με αυτό τον τρόπο, νομίζω ότι θα κάνουμε μια σταδιακή μετάβαση σε μια κοινωνία αποανάπτυξης. Στη Γερμανία, στη Γαλλία, ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι νέοι απαιτούν αυτό το είδος μετασχηματισμού. Είναι σταδιακός, αλλά νομίζω ότι η δεκαετία του 2030 θα δει αυτό το είδος μετασχηματιστικής αλλαγής που θα φέρει συστημική αλλαγή σε παγκόσμιο επίπεδο.

Είναι οι προηγμένες καπιταλιστικές χώρες, όπως η Ιαπωνία και η Γερμανία, οι πιο ώριμες για τον κομμουνισμό της αποανάπτυξης;

Πόλεις όπως το Άμστερνταμ, η Βαρκελώνη, το Παρίσι και η Νέα Υόρκη έχουν τεράστιες δυνατότητες. Νέες ιδέες, όπως η «ντόνατ οικονομία», εισάγονται σε τοπικό επίπεδο. Αυτό που ελπίζω δεν είναι αλλαγή από πάνω προς τα κάτω, όπως στη Ρωσική Επανάσταση, αλλά από κάτω προς τα πάνω – και το επίπεδο της πόλης παρέχει περισσότερες ευκαιρίες για παρέμβαση στην πολιτική και μετασχηματισμό. Οι πόλεις είναι μερικά από τα μέρη όπου θα πρέπει να αγωνιστούμε περισσότερο, και αυτό ελπίζουμε ότι θα επεκταθεί σε εθνικό επίπεδο.

Δεν είναι ο κομμουνισμός της αποανάπτυξης ένα άσκοπα τρομακτικό όνομα; Η αποανάπτυξη είναι ήδη ανησυχητική για ορισμένους, και εσείς προσθέτετε τον κομμουνισμό και όλα τις αποσκευές του 20ού αιώνα επιπλέον.

Γι’ αυτό δεν περίμενα ότι Το κεφάλαιο στην ανθρωπόκαινο θα ήταν τέτοιο best seller στην Ιαπωνία. Η χώρα έχει μια ισχυρή παράδοση μαρξισμού, ειδικά στον ακαδημαϊκό χώρο. Αλλά εκτός των πανεπιστημίων, δεν είναι πραγματικά ένας θετικός όρος. Η Ιαπωνία είναι αρκετά καπιταλιστική και δεν είναι ότι οι άνθρωποι πιστεύουν στον μαρξισμό ή τον σοσιαλισμό. Ωστόσο, έχουν κουραστεί από τον καπιταλισμό και η ιαπωνική οικονομία αποτυγχάνει εδώ και πολλά χρόνια. Πολλοί αναζητούν πιο ριζοσπαστικές ιδέες. Αλλά πολλοί επέκριναν το βιβλίο και δέχομαι ότι η ιδέα του κομμουνισμού της αποανάπτυξης είναι πολύ ισχυρή. Αλλά χρησιμοποιώ αυτούς τους όρους ως ένα είδος πρόκλησης. Αυτό που θέλω να κάνω είναι να πω ότι ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί και ότι η διόρθωσή του δεν είναι αρκετή. Χρειαζόμαστε ιδέες όπως η αποανάπτυξη και ο κομμουνισμός για να εξερευνήσουμε τουλάχιστον νέες δυνατότητες. Αν οι άνθρωποι αρχίσουν να μιλάνε για νέες ιδέες εκτός του καπιταλισμού, νομίζω ότι το βιβλίο μου είναι ήδη επιτυχημένο.

Τα κομμουνιστικά κράτη ήταν γνωστά για τον κεντρικό τους σχεδιασμό. Χρειάζεται να ανακτήσουμε την ιδέα του οικονομικού σχεδιασμού, δηλαδή το κράτος να έχει μεγαλύτερο λόγο στις οικονομικές αποφάσεις, όπως το πόσα αγαθά παράγονται και ούτω καθεξής;

Ναι, γι’ αυτό η αποανάπτυξη πρέπει να μάθει από τον κομμουνισμό ή τουλάχιστον τον σοσιαλισμό. Ο σοσιαλισμός έχει μακρά παράδοση οικονομικού σχεδιασμού. Υπάρχουν πολύ κακά είδη σχεδιασμού, όπως ο εξαιρετικά συγκεντρωτικός γραφειοκρατικός σχεδιασμός της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά αυτός δεν είναι ο μόνος. Θα μπορούσαμε να εξερευνήσουμε διαφορετικούς και πιο δημοκρατικούς τρόπους σχεδιασμού. Αυτό είναι πολύ συχνά κάτι για το οποίο οι υποστηρικτές της αποανάπτυξης δεν θέλουν να μιλήσουν, επειδή συνδέουν κάθε είδους σχεδιασμό με τον σταλινισμό και ζητούν μικρές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις εδώ κι εκεί. Δεν νομίζω ότι αυτό είναι αρκετό – πρέπει επίσης να μιλήσουμε για τον σχεδιασμό, τι είδους βιομηχανίες χρειαζόμαστε περισσότερο και τι δεν χρειαζόμαστε καθόλου.

Ο καπιταλισμός δεν θα επενδύσει στην προστασία της φύσης ή στην κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής. Απλώς δεν είναι κερδοφόρος. Για να προστατεύσουμε τον πλανήτη, χρειαζόμαστε συνειδητό σχεδιασμό και κρατική παρέμβαση. Μπορεί να χρησιμοποιήσουμε τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να χρησιμοποιήσουμε τοπική δημοκρατία, δεν έχουμε ακόμα την απάντηση, αλλά πρέπει να βρούμε αμέσως πώς να σχεδιάσουμε τη μετάβαση στην κοινωνία που θέλουμε.

Περιγράψτε μια συνηθισμένη μέρα για έναν κανονικό πολίτη στον κομμουνισμό της αποανάπτυξης.

Αυτή τη στιγμή, εργαζόμαστε πέντε ημέρες την εβδομάδα και συχνά περισσότερες από 40 ώρες. Θα μπορούσαμε αμέσως να το μειώσουμε σε τέσσερις ημέρες, και με τις τεχνολογίες νομίζω ότι θα μπορούσαμε να το μειώσουμε σε τρεις στο μέλλον. Άρα, αυτή είναι μια εβδομάδα 25 ωρών. Τι θα κάνουμε με όλο αυτόν το νέο χρόνο; Θα περνάμε περισσότερο χρόνο με την οικογένεια. Θα ασχολούμαστε με την κηπουρική, ίσως να κάνουμε αθλήματα. Θα κάνουμε εθελοντισμό και θα έχουμε κάποια πολιτική συμμετοχή στον σχεδιασμό αυτού που παράγουμε και αυτού που θα κάνει η τοπική αυτοδιοίκηση. Θα μετακινούμαστε όχι με αυτοκίνητο αλλά με λεωφορείο και τραμ, και ο χώρος εργασίας μας θα είναι πιο οριζόντιος. Θα πρέπει να έχουμε περισσότερη εναλλαγή θέσεων εργασίας. Δεν θα πρέπει πάντα να είναι το ίδιο άτομο που κάνει το καλύτερο μέρος της δουλειάς και μετά κάποιοι άνθρωποι να καθαρίζουν τα ρούχα τους. Με τις νέες τεχνολογίες, μπορούμε να μοιραζόμαστε περισσότερες και να εναλλάσσουμε θέσεις εργασίας. Εγώ, ως καθηγητής πανεπιστημίου, μπορώ επίσης να διδάσκω σε τοπικές κοινότητες ή μπορώ να διδάσκω στη φυλακή, για παράδειγμα. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε τις δεξιότητες, τις ικανότητες και τον χρόνο μας όχι απλώς για να βγάλουμε χρήματα αλλά και για να χτίσουμε κοινότητες και να αναθρέψουμε νέες γενιές.

Εκτός από αυτό, τα βασικά πράγματα είναι λίγο πολύ τα ίδια. Όταν γυρίσεις σπίτι, μπορείς να πιεις μια μπύρα, ίσως να πας για σάουνα. Δεν θα περνάμε πολύ χρόνο σε εμπορικά κέντρα και δεν θα επισκεπτόμαστε την Κορέα ή την Ταϊβάν για το Σαββατοκύριακο. Θα περνάμε περισσότερο χρόνο στη φύση και σε μέρη όπου μπορούμε απλώς να χαλαρώσουμε. Αλλά δεν θα επιστρέψουμε στον τρόπο ζωής πριν από 120 χρόνια, θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία και θα συνεχίσουμε να τρώμε καλά γεύματα με φίλους και συγγενείς.

Μετάφραση: Δημήτρης Παπανικολόπουλος