ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μαργαρίτα Δρίτσα

   Ιστορικός       

  ΔΡΟΜΟΙ ΦΙΛΙΑΣ  ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ      

Αρνητικές αναφορές στο ξένο τύπο για την Ελλάδα και εκστρατείες διασυρμού δεν είναι νέα φαινόμενα αλλά έχουν μακρά ιστορία. Χαλκεύτηκαν από Ευρωπαϊκές δυνάμεις με συγκεκριμένα γεωστρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα  σε περιόδους οικονομικών κρίσεων όταν οι σχέσεις της Ελλάδας με τους δανειστές της επιδεινώνονταν. Οι τελευταίοι επιδίωκαν τότε να επιτύχουν ‘συναίνεση’ και αποδοχή των επαχθών όρων τους. Αν η προσπάθεια αποτύγχανε, επιστρατεύονταν μηχανισμοί χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Μέσω του  τύπου με αναδημοσιεύσεις και σε άλλες χώρες εξασφαλίζονταν σύμμαχοι και σε άλλες χώρες, αρνητικά στερεότυπα διαχέονταν, υποβαθμιζόταν το κύρος των συχνά ψοφοδεών κυβερνήσεων ή διαπραγματευτών και ευρύτερα των δανειζομένων λαών.  Το παράδειγμα της κρίσης του 1893 είναι διαφωτιστικό για τη σημερινή κατάσταση τηρουμένων φυσικά των αναλογιών.

Η κήρυξη στάσης εξωτερικών πληρωμών από την Κυβέρνηση Τρικούπη είχε τότε όπως είναι γνωστό καταλήξει στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και την επιβολή το 1898 Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου στα δημοσιονομικά της Ελλάδας. Πιέσεις ασκήθηκαν σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων  από τις Μεγάλες Δυνάμεις με ηγεμονεύουσα τη Γερμανία. Μετά την Ευρωπαϊκή οικονομική κρίση του 1870-75 ο δανεισμός νέων χωρών εξελίχθηκε σε κυρίαρχο μηχανισμό και μετά τη χρεοκοπία του 1893 οι Γερμανοί ομολογιούχοι αποτέλεσαν την αιχμή του δόρατος στις διεκδικήσεις ζητώντας την παρέμβαση του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών και καλλιεργώντας την ιδέα ίδρυσης μιας διεθνούς επιτροπής για τη μόνιμη διαχείριση των δημοσιονομικών της Ελλάδας. Το 1897 στη διάρκεια του πολέμου, ο  Γερμανικός τύπος με αναδημοσιεύσεις στη Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία ζητούσε να περισταλούνοι εθνικές φιλοδοξίες και δαπάνες για εκσυγχονισμό του Ελληνικού στρατού και του ναυτικού. Το 1894 οι Γερμανοί ομολογιούχοι επισήμως ζητούσαν μόνιμη επιβολή διεθνούς επιτήρησης και έκδοση νέου δανείου, ενώ τον Αύγυστο 1896 απαιτούσαν  να αναπτυχθεί ναυτική παρουσία και να εξαναγκαστεί η ελληνική κυβέρνηση να υπογράψει διακανονισμό χρεών. Το 1897 η Ελλάδα ως ηττημένη χώρα δεν μετέσχε στις διαπραγματεύσεις Ειρήνης ενώ 

ο Γερμανικός τύπος αναφέρονταν συστηματικά στη διαφθορά των ελληνικών κυβερνήσεων και των κομμάτων, στα αρνητικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων. Η Ελλάδα παρουσιαζόταν ακόμη ως κράτος ληστής ή και υποκινητής γενικής Ευρωπαϊκής σύρραξης: «Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν πρέπει να επιτρέπουν στους πολίτες τους να γίνονται αντικείμενο ‘πλιάτσικου’ από ιταμά ληστρικά κράτη». Οι Γερμανοί ομολογιούχοι πίεζαν για την καταβολή από την Ελλάδα βαρέων επανορθώσεων υπέρ της Τουρκίας και ταυτόχρονη έκδοση νέου εξωτερικού δανείου για την αποπληρωμή όλων των παλαιών χρεών. Επέμεναν ότι «ο Τουρκικός στρατός δεν έπρεπε να εγκαταλείψει τα εδάφη που είχε καταλάβει στη Θεσσαλία» και ότι «μόνο μετά την καταβολή των επανορθώσεων  θα γίνεται η ανάλογη εκκένωση εδαφών από την Τουρκία». Δική τους ήταν τέλος η πρόταση που έγινε τελικά αποδεκτή από τους υπόλοιπους διαπραγματευτές να επιβληθεί μόνιμος διεθνής έλεγχος στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας. Η απόφαση χαρακτηρίστηκε τότε από τους διαπραγματευτές ως η πρώτη κοινή Ευρωπαϊκή δράση έναντι των «μικρών κρατών-πελατών».

Με την ευκαιρία των εκλογών οι υποψήφιοι βουλευτές ας αναλογιστούν την αξία της Ιστορίας.
Ο σχεδιασμός μιας νέας στρατηγικής και τακτικής επείγει για τη διαχείριση των απαραίτητων διαπραγματεύσεων που θα αναληφθούν μετά τις εκλογές στην Ευρώπη.  Ασφαλώς μία Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ διαθέτει τα εχέγγυα και οφείλει να πείσει ότι θα διεξαγάγει σοβαρή, σθεναρή και ευφυή διαπραγμάτευση για την ανατροπή  των αδιεξόδων.

Στις διαπραγματεύσεις η Ελλάδα μέχρι το 1898 δεν μετέσχε αλλά ήταν παρούσα στον Ευρωπαϊκό τύπο. Ο Γερμανικός παρέμενε αδιάλλακτος και συχνά πυκνά δημοσιοποιούνταν απόψεις του Γερμανού Αυτοκράτορα εναντίον της Ελλάδας όπως π.χ. ότι «Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν πρέπει να επιτρέπουν στους πολίτες τους να γίνονται αντικείμενο ‘πλιάτσικου’ από ιταμά ληστρικά κράτη»,   ή ότι οι ΄Ελληνες ήταν «ανέντιμοι και σπαγγοραμένοι». Σταθερή ήταν η επιμονή ότι «ο Οθωμανικός στρατός δεν έπρεπε να εγκαταλείψει τα εδάφη που είχε καταλάβει στη Θεσσαλία». ΄Εφθασαν μάλιστα να προτείνουν «να καταβάλλονται από την Ελλάδα επανορθώσεις σε δόσεις ώστε μόνο μετά την καταβολή τους να γίνεται η ανάλογη εκκένωση εδαφών από την Τουρκία». Η Γερμανία επέδρασε ως καταλύτης επηρεάζοντας και την κοινή γνώμη της υπόλοιπης Ευρώπης ώστε να ασκηθεί η μεγαλύτερη δυνατή πίεση στην παραπαίουσα Ελληνική Κυβέρνηση και να εξαναγκαστεί να δεχτεί τους βαρείς όρους της συνθήκης Ειρήνης και του Διεθνούς Ελέγχου. Οι Γερμανοί ομολογιούχοι ήταν εκείνοι που έπεισαν τους διπλωμάτες και η επιβολή διεθνούς οικονομικού ελέγχου στα δημοσιονομικά μιας μικρής Ευρωπαϊκής χώρας με ταυτόχρονη έκδοση νέου μεγάλου εξωτερικού δανείου αποτελούσε σαφή πολιτική παρέμβαση. Η απόφαση χαρακτηρίστηκε μάλιστα τότε από τους Γάλλους διαπραγματευτές ως η πρώτη κοινή Ευρωπαϊκή δράση έναντι των μικρών δανειζομένων κρατών-πελατών.

Οι αναλογίες σήμερα

Η κρίση του 2012, η ουσιαστική χρεοκοπία της Ελλάδας, η συνεχιζόμενη ύφεση, και η διαχείριση μέχρι σήμερα της κατάστασης από τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις διαφέρει ασφαλώς από εκείνη του 1897. Τότε η Ελλάδα ήταν απούσα από τις διαπραγματεύσεις ως ηττημένη χώρα στο πόλεμο του 1897 και στο ότι σήμερα δεν απειλείται άμεσος εδαφικός ακρωτηριασμός. Σημαντική ομοιότητα όμως αποτελεί η επιδίωξη της Γερμανίας ως κυρίαρχης εταίρου στην Ευρώπη να διαιωνιστεί η εξωτερική επιτήρηση της χώρας μας. Ο συνεχής βομβαρδισμός της κοινής γνώμης στην Ελλάδα έξωθεν και έσωθεν αλλά και της ευρύτερης Ευρωπαϊκής και παγκόσμιας μέσω αναδημοσιεύσεων και ανατροφοδοτήσεων των παγκόσμιων ΜΜΕ  με τα τρομοκρατικά διλήμματα που παρακολουθούμε εδώ και αρκετές εβδομάδες έχουν ως στόχο να εξαφανιστεί κάθε ελπίδα για εναλλακτική λύση και να εξουδετερωθεί πιθανή ανατροπή του σκηνικού και άρση του καθεστώτος λιτότητας.

Χρειάζεται επομένως επιμονή, πολιτική τόλμη, ειλικρίνεια, υψηλή αίσθηση εθνικής ευθύνης και αξιοπρέπειας καθώς και προσεκτικός σχεδιασμός για την Κυβέρνηση που θα σχηματιστεί μετά τις εκλογές της Κυριακής 25.1.2015. Μόνον έτσι θα αντιμετωπιστούν οι πιέσεις που ασκούνται. Ασφαλώς μία Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ διαθέτει τα εχέγγυα αλλά οφείλει να πείσει με ανάλογους χειρισμούς και σοβαρότητα όχι μόνο τους συμπαθούντες ψηφοφόρους του, αλλά όσο το δυνατόν περισσότερους ΄Ελληνες και Ευρωπαίους ότι θα διεξαγάγει σοβαρή, έντιμη, αξιοπρεπή, σθεναρή και έξυπνη διαπραγμάτευση για την ανατροπή  των αδιεξόδων. Μόνον έτσι θα ανατραπούν και τα ενοχλητικά  στερεότυπα. 

Μαργαρίτα Δρίτσα

Ιστορικός