ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ

 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΕΒΟΛΗΣ

Σ ε ι σ ά χ θ ε ι α

    Το προηγούμενο τριήμερο στην επικαιρότητα κυριάρχησε η ψήφιση από την κυβέρνηση,  του νέου  πτωχευτικού κώδικα.

   Μέσα από έναν ορυμαγδό παραπλάνησης και παραπληροφόρησης, η κυβέρνηση, εργαλειοποιώντας την πανδημία, αλλά και την δίκη της Χ.Α., επιχείρησε, στα μουλωχτά και με την αμέριστη συμπαράσταση των Μ(έσων) Μ(αζικού) Ε(λέγχου) και Ε(ξαπάτησης) να θεσπίσει έναν νόμο με τον οποίο οι «εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσες» τράπεζες (τοκογλύφοι) θα υφαρπάξουν, ακόμα και, το υστέρημα των οφειλετών τους, σημερινών αλλά, προσέξετε, και μελλοντικών, αφού η οικονομική κρίση σπρώχνει, με ραγδαίους ρυθμούς, την συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών στο οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο. Κανείς δεν μπορεί να θεωρήσει ότι δεν τον αφορά, γιατί, ενδεχομένως σήμερα, δεν είναι οφειλέτης

Της το χάλασε η πρόταση μομφής, αλλά επιμένει και θα το ψηφίσει.

   Δικαιολογία η «αντιμετώπιση των στρατηγικών κακοπληρωτών» δηλαδή  όσων οφείλουν και δολίως αρνούνται να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

α. πλήρης απαλλοτρίωση κάθε κινητής και ακίνητης περιουσίας (ακόμα και της μοναδικής κατοικίας) του οφειλέτη. 

β. αφαίρεση, επί μία τριετία, κάθε εισοδήματός του που θα υπερβαίνει τις «εύλογες δαπάνες διαβίωσης» (να δούμε που θα κάτσει το ύψος) και σε «αντάλλαγμα και ως μέτρο επιείκειας»

γ. η παροχή δυνατότητας να παραμείνει, ως μισθωτής, στην κατασχεμένη κατοικία του, καταβάλλοντας ενοίκιο (που δεν θα είναι καθόλου ευκαταφρόνητο, θα εξαρτάται από την αξία του ακινήτου) με μία παροχή δικαιώματος προαίρεσης (option) επαναγοράς του, μετά δωδεκαετία ….. στην τιμή της τότε αγοραίας αξίας του, διαγραφομένης και μη συνυπολογιζόμενης, κάθε εκ μέρους του καταβολής, σε όλη την διάρκεια ισχύος της δανειακής συμβάσεως καθώς επίσης και των καταβληθέντων «μισθωμάτων».

    Αυτή η τρίτη «δυνατότητα» δεν έχει προσεχθεί επαρκώς, δεν είναι μόνο απολύτως ανεπιεικής αλλά και εξόχως δόλια, γιατί μοναδικός της σκοπός είναι (και εδώ) να εξυπηρετήσει (αποκλειστικά) τις δανείστριες τράπεζες.
   Κι αυτό γιατί σε ένα καθεστώς γενικευμένων πλειστηριασμών οι τράπεζες θα βρεθούν με έναν τεράστιο αριθμό ακινήτων που δεν θα ξέρουν τι να τα κάνουν. Με την ρύθμιση έχουν έτοιμη την πελατεία (μισθωτές) οι οποίοι επί μία δωδεκαετία θα είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν μίσθωμα, ακόμα και αν, για οποιοδήποτε  λόγο, θελήσουν να αποχωρήσουν από το μίσθιο πρόωρα.

   Οι τράπεζες, μέσα στην δωδεκαετία, θα έχουν αποσβέσει, από τα μισθώματα που θα εισπράξουν, πλήρως την αξία τους και θα έχουν όλο τον χρόνο να αξιοποιήσουν την ακίνητη περιουσία  που θα έχουν συγκεντρώσει, κατά τον τρόπο που θα κρίνουν, γιατί για επαναγορά ούτε λόγος να γίνεται.

   Ο αντίλογος βρίσκεται στην ερώτηση, κι αφού χρωστάνε τι πρέπει να γίνει, δεν πρέπει να πληρώσουν;

    Αυτό το «δεν πρέπει να πληρώσουν» είναι ένα κρίσιμο ερώτημα, συνάπτεται με την ίδια την σχέση δανειστή – οφειλέτη και τους κανόνες και τα όρια που (πρέπει  να) την διέπουν.

   Μέχρι ποιου σημείου είναι θεμιτό (να μπορεί) να φθάσει ο δανειστής για να ικανοποιήσει την αξίωσή του;

Η σχέση δανειστή – οφειλέτη δεν είναι σημερινή, χρονολογείται από την επικράτηση της πατριαρχίας που εισήγαγε και την ατομική ιδιοκτησία, επί της φύσεως, επί κινητών και ακινήτων, ζώων αλλά και επί ανθρώπων (γυναικών, τέκνων και δούλων, δορυάλωτων και οφειλετών). 

Αυτή η τελευταία κατηγορία των εξαιτίας οφειλής δουλωθέντων είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.

Η κατάσταση του «επί σώματι δανείζεσθαι» υπήρξε μια πηγή δημιουργίας μεγάλου αριθμού δούλων, δηλαδή ατόμων που οι ίδιοι, αλλά και οι οικογένειές τους, μετέπεσαν σε κατάσταση δουλείας, για τον λόγο ότι δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν τις οφειλές τους.

Στην Αθήνα, στην αυγή του 6ου π.Χ αιώνα η κατάσταση είχε φθάσει σε ακραία όρια. Τεράστιος αριθμός πολιτών (αλλά και τα μέλη των οικογενειών τους) από την τάξη των Θετών (τα πτωχά οικονομικά στρώματα) είχε περιπέσει σε κατάσταση δουλείας, πολλοί μάλιστα είχαν πουληθεί και εκτός της Αττικής.

Η κατάσταση ήταν εκρηκτική και απειλούσε όχι μόνο την κοινωνική συνοχή, αλλά και την ίδια την ύπαρξη της πόλεως.

Ο Σόλων (η μεγαλύτερη πολιτική προσωπικότητα του αιώνα του) είδε σωστά το πρόβλημα και προχώρησε σε μία πολιτική αποκατάστασης των ακροτήτων και εξομάλυνσης των κοινωνικών σχέσεων, που αποκλήθηκε «Σεισάχθεια»  (σείω = κουνώ, αποτινάσσω το άχθος = βάρος) σήκωσε το βάρος από τις πλάτες των οφειλετών.

Τα μέτρα ήταν τα ακόλουθα:

α. Καταργήθηκαν οι υποθήκες γης, δηλαδή όλες οι κτηματικές υποθήκες που είχαν γίνει λόγω προηγούμενων δανείων.

β. Καταργήθηκε ο δανεισμός με υποθήκη το σώμα του οφειλέτη, κάτι που έδινε το δικαίωμα στο δανειστή να τον κάνει δούλο, αν δεν πλήρωνε.

γ. Ανακηρύχθηκαν ελεύθεροι όλοι οι οφειλέτες που είχαν γίνει δούλοι, ενώ εξαγοράστηκαν με δημόσια δαπάνη όσοι είχαν πουληθεί σε ξένες χώρες και

δ. Υποτιμήθηκε το νόμισμα, σε ποσοστό περίπου 27% (μία αναλογία νέου 72,5 προς 100 του παλαιού) ώστε να διευκολυνθεί η εξόφληση των οφειλών.

Επίσης απελευθερώθηκαν όλοι όσοι είχαν πουληθεί ως δούλοι εξαιτίας οφειλών και εξαγοράσθηκαν όσοι είχαν πουληθεί εκτός Αττικής.

Επίσης προχώρησε και στην ηθική αποκατάσταση με κήρυξη ως «επίτιμων» όλων των καταδικασμένων (πλην αυτών του φόνου και επιβολής τυραννίδας).
Τα μέτρα του Σόλωνα δεν αποκατέστησαν την πλήρη ισότητα ούτε ήταν αυτός ο σκοπός του), όμως επέτυχαν την δίκαιη ανισότητα και αποκατέστησαν την κοινωνική ειρήνη, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις του θαύματος που λέγεται 6ος και 5ος ελληνικός αιώνας.
Έκτοτε η σχέση δανειστή οφειλέτη δεν έχει πάψει να αποτελεί μια διαρκή κοινωνική διελκυστίνδα, όπου άλλοτε επικρατούν ακραίες αντιλήψεις και πρακτικές και άλλοτε προωθούνται κοινωνικά κριτήρια.
Αυτή η διελκυστίνδα λαμβάνει και ηθική διάσταση, είτε προς την μία κατεύθυνση, είτε προς την άλλη.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι γερμανοσπουδαγμένοι καθηγητές μας εισήγαγαν στην ελληνική νομική ορολογία, τον όρο ενοχή προκειμένου να ομιλήσουν για την οφειλή, έναν όρο φορτισμένο ηθικά από την προτεσταντική αντίληψη περί χρέους, σε αντίθεση με τον όρο οφειλή, που είναι απαλλαγμένος από ηθικολογικά κριτήρια.
Διαχρονικά πέραν της υποδούλωσης του οφειλέτη, οι δανειστές είχαν στην διάθεσή τους  πολύ σκληρά μέσα για πίεση προς ικανοποίησή τους.
Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που ίσχυε το καθεστώς της προσωποκράτησης ως μέσου ικανοποίησης του δανειστή.
Πρωταθλητής βέβαια σ΄ αυτές τις επαίσχυντες πρακτικές, το ίδιο το ελληνικό δημόσιο, που πέραν της προσωποκράτησης, δεν δίστασε να καταστήσει ποινικά αδικήματα την συντριπτική πλειοψηφία των οφειλών πολιτών προς αυτό.
Σταδιακά αυτές οι πρακτικές εγκαταλείφθηκαν με την επικράτηση (κυρίως διεθνώς) ανθρωπιστικών αντιλήψεων οι οποίες, αναγκαστικά, υιοθετήθηκαν και από την εγχώρια έννομη τάξη.
Έτσι καταργήθηκε ως μέσο ικανοποίησης των ιδιωτικών απαιτήσεων η στέρηση της ελευθερίας του οφειλέτη, με κάποιες πονηρά διατηρούμενες εξαιρέσεις, όπως αυτή της ακάλυπτης μεταχρονολογημένης επιταγής ή του δημοσίου που ποινικοποιεί (όπως προαναφέρθηκε) οφειλές.
Στο πλαίσιο των σύγχρονων ανθρωπιστικών αντιλήψεων, είναι νομίζω πλέον καιρός να επιλυθεί και το ζήτημα της προστασίας της στέγης ως βασικού ανθρώπινου δικαιώματος.
Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να αναγνωρισθεί σε κάθε άτομο, υπό προϋποθέσεις, το δικαίωμα στην κατοικία, με την μορφή του ακατάσχετου, για οφειλή από οποιαδήποτε αιτία, της μοναδικής κατοικίας.
Προϋποθέσεις, κατά την γνώμη μου, πρέπει να είναι οι ακόλουθες:
α. μέγιστη επιφάνεια προστατευόμενης κατοικίας, ανάλογη με τα μέλη της οικογένειάς του, καθώς και ανώτατη αξία (ορθή θα ήταν η εναρμόνιση με τα κριτήρια αφορολόγητου πρώτης κατοικίας).
β. το ακατάσχετο θα κάμπτεται στις περιπτώσεις που η οφειλή προέρχεται από αδικοπραξία ή όπου το Δικαστήριο, αιτιολογημένα, θα κρίνει πως ο οφειλέτης, με δόλιο τρόπο, αποφεύγει την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του.
Δεν είναι δυνατόν, σήμερα, που οι οικονομικές συνθήκες δημιουργούν τεράστιο αριθμό νεόπτωχων να επιτραπεί η δημιουργία άστεγων, ατόμων που θα στερηθούν και το ελάχιστο επίπεδο όχι αξιοπρεπούς, αλλά αυτής της ίδιας της επιβίωσης.
Δεν μπορεί να επιτραπεί σε μια ομάδα ανελέητων κερδοσκόπων να βυθίσουν στην δυστυχία την συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων.
Τούτο δεν αποτελεί, μόνον,  ηθική επιταγή, αλλά εθνική αναγκαιότητα.
Η χώρα μας αντιμετωπίζει εξωτερική επιβουλή και πρόβλημα εθνικής επιβίωσης.
Οι πολίτες της για να την υπερασπισθούν πρέπει να αισθάνονται ότι, σ΄ αυτή την χώρα, έχουν θέση και λόγο ύπαρξης.
Η αριστερά οφείλει να φέρει πρόταση νόμου στην βουλή, με αυτό το περιεχόμενο, έστω και αν γνωρίζει ότι θα απορριφθεί.
Όμως θα καταστήσει σαφείς τις προθέσεις της  και θα δεσμευτεί, στον ελληνικό λαό, ότι τούτο θα αποτελέσει το πρώτο της νομοθέτημα, όταν αποκτήσει πλειοψηφία στην βουλή.