Τοπική αυτοδιοίκηση: μεταρρύθμιση ή απορρύθμιση;

Ένα αξιόλογο άρθρο για την Τ/Α γράφτηκε τις προάλλες στην ΕΦΣΥΝ. όπου τα σπουδαιότερα σημεία είναι: 

• Κατάργηση των Δημοτικών και Κοινωνικών επιχειρήσεων
• Η αποκομιδή των απορριμάτων από τις εθνικές οδούς είναι ευθύνη των δήμων και όχι των περιφερειών όπως  ήταν σήμερα.
• επιολή αναδρομικά ελών "ταφής απορριμάτων"
• Κατάργηση των Επιτροπών Ποιότητας Ζωής, Οικονομική και Εκτελεστική
• Αποδυνάμωση του Δημ. Συμβουλίου 

Νίκος Φωτίου*

Η ΚΕΔΕ και ο σημερινός μαχητής πρόεδρός της, σε αντίθεση με τον πειθήνιο yesman προηγούμενο, αποτελούν έναν σημαντικό πόλο υπερκομματικής αυτοδιοικητικής συσπείρωσης και συνεργασίας, με βάση τις διεκδικήσεις των δήμων για περισσότερη αποκέντρωση με αυτοδιοίκηση και δημοκρατία

Με αφορμή την πάροδο 100 ημερών από τις αυτοδιοικητικές εκλογές, που διεξήχθησαν με το νέο θεσμικό πλαίσιο (Ν. 4804/2021, Π.Δ. 26/2012), θα επιχειρήσω μια πρώτη αποτίμηση των θεσμικών εξελίξεων της περιόδου 2019-2024 προτάσσοντας επιγραμματική αξιολόγηση της πενταετούς αυτής «μεταρρύθμισης» συγκριτικά με τις δύο μείζονες προηγούμενες.

Ο «Καλλικράτης» (Ν. 3852/2010), ενώ σε θέματα αποκέντρωσης είχε μεγάλες αδυναμίες, πολλά κενά στον σχεδιασμό, κομματικά κριτήρια στις συνενώσεις δήμων και ανυπέρβλητα προβλήματα στη χρηματοδότηση, εντούτοις, σε θέματα διαφάνειας, χρηστής διοίκησης και συμμετοχής επιχείρησε σημαντικές αλλαγές.

Ο «Κλεισθένης» (Ν. 4555/2018), ενώ βελτίωνε σε αρκετά σημεία τον «Καλλικράτη» (αποκέντρωση, συμμετοχή, τοπική ανάπτυξη κ.ά.), εισήγαγε ένα άστοχο εκλογικό σύστημα, που οδήγησε τους δήμους σε ακυβερνησία. Από κει και δώθε, όμως, η θεσμική αυτοδιοικητική πορεία βαδίζει από το κακό στο χειρότερο. Με μια λέξη, θα τη χαρακτήριζα ως «απορρύθμιση», που βλάπτει σοβαρά την αυτοδιοίκηση. Και εξηγούμαι:

Επί υπουργίας Θεοδωρικάκου-Βορίδη, και με άλλοθι το όντως αποτυχημένο εκλογικό σύστημα και την ακυβερνησία, ήρθαν τα πάνω κάτω. Το ντουέτο των αυτοδιοικητοκτόνων υπουργών με το νομικό νυστέρι στο χέρι προχώρησε σε μια σειρά χειρουργείων χωρίς αναισθητικό (Ν. 4623/2019, 4625/2019, 4635/2019) που παραμόρφωσαν το σώμα και το πρόσωπο της αυτοδιοίκησης. Και, επιπλέον, την κατέστησε άθυρμα του εκάστοτε ΥΠ.ΕΣ. θεσμοθετώντας το καταστροφικό τετράπτυχο «Κακονομία-Αυταρχισμός-Αδιαφάνεια-Συναλλαγή».

Η επιβεβλημένη «κάθαρση» ήρθε από το Συμβούλιο της Επικρατείας (απόφαση 2377/2022) και το Ελεγκτικό Συνέδριο (απόφαση 179/2022), που ξήλωσαν, ως αντισυνταγματικό, ένα μεγάλο μέρος αυτού του θεσμικού πλαισίου-Φρανκενστάιν. Η σημερινή ΥΠ.ΕΣ., κ. Ν. Κεραμέως, ακολουθεί, δυστυχώς, την αντιαυτοδιοικητική νοοτροπία των σιαμαίων Θεοδωρικάκου-Βορίδη και ξεφουρνίζει κάθε τόσο ένα νομοσχέδιο ή μιαν εγκύκλιο που σφίγγει ακόμα περισσότερο την κρατική θηλιά του αυταρχισμού στον ασθμαίνοντα και αγκομαχούντα θεσμό της αυτοδιοίκησης.

● Αποφάσισε και διέταξε (Ν. 5056/2023) την κατάργηση των Δημοτικών και Κοινωφελών Επιχειρήσεων (ΝΠΔΔ -ΝΠΙΔ) και μεταφόρτωσε άρον άρον στους δήμους το προσωπικό και τα αντικείμενα των παραπάνω (προγράμματα, συμβάσεις, εν εξελίξει προγράμματα σπουδών κ.ά.). Και πώς θα διοικηθούν αυτοί οι οργανισμοί, παρακαλώ; Διά της επιστροφής στο 2003/6 και στον αραχνιασμένο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων! (Εγκύκλιος 43-16/1/24).

● Ξεφόρτωσε στους δήμους την αποκομιδή απορριμμάτων από εθνικούς δρόμους, για τους οποίους την ευθύνη είχαν οι περιφέρειες.

● Επέβαλε αναδρομικά(!) «Τέλος Ταφής Απορριμμάτων». Εντός του 2024 πρέπει καταβληθούν από τους δήμους 240 εκατ. ευρώ για τα έτη 2022-2023-2024. Το ποσό παρακρατείται από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους. Ενώ, ένα σεβαστό υπόλοιπο (40 εκ.) καλούνται να το πληρώσουν οι «πλούσιοι» ΟΤΑ από τα ανταποδοτικά τους έσοδα, γεγονός που οδήγησε πολλούς δήμους στην επαχθή για τους δημότες και τις επιχειρήσεις αύξησή τους (30-35%). Η ΚΕΔΕ κατήγγειλε το χαράτσι και οδήγησε το ΥΠ.ΕΣ. στο Συμβούλιο της Επικρατείας

● Επιπλέον, με μια σειρά νόμων (ν. 5056/2023) και εγκυκλίων (303/2-4-2024), η υπουργός λέει κατάμουτρα στους δημάρχους: «ΕΓΩ καθορίζω μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας το πώς θα διοικείτε τα του δήμου σας. Καταργώ τις επιτροπές Ποιότητας Ζωής, Οικονομική και Εκτελεστική, αποδυναμώνω το Δημοτικό Συμβούλιο, σκαρφίζομαι έναν Λεβιάθαν που τον ονομάζω “Δημοτική Επιτροπή”, κάνω τα κολπάκια μου στις ψηφοφορίες και αδιαφορώ πλήρως για το πώς θα τα βγάλετε πέρα με το τέρας!».

Στις δημοτικές εκλογές του 2023, ένας βασικός λόγος που η Ν.Δ. έχασε αρκετούς δήμους μεγάλων πόλεων -μεταξύ αυτών, των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης- ήταν η στήριξη αποτυχημένων δημάρχων και η αυταρχική, περιφρονητική στάση της απέναντι στις τοπικές κοινωνίες. Εκεί, όπου τα τοπικά κριτήρια και τα πρόσωπα παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο απ’ ό,τι στην κεντρική πολιτική σκηνή. Δεν φαίνεται, όμως, να έβαλε μυαλό! Συνεχίζει απτόητη να κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε «καλά» και «κακά» παιδιά, ανάλογα με τα κομματικά και ευρύτερα «καλά και συμφέροντα ημών».

Κακό παιδί ο Χ. Δούκας της Αθήνας, καλό παιδί ο Στ. Αγγελούδης της Θεσσαλονίκης. Από τον πρώτο αφαιρεί πόρους και αρμοδιότητες και εναντίον του ξιφουλκεί ο πολύς Αδωνις Γεωργιάδης: «Ο Δήμος της Αθήνας είναι ο πιο ακροαριστερός δήμος στην Ελλάδα» (1/4/24). Καλό παιδί ο δεύτερος, στον οποίο παρέχει πακτωλό εκατομμυρίων, πλήθος «εξυπηρετήσεων» και μόνο καλά λόγια έχει γι’ αυτόν.

Φαντάζομαι ότι κάποια στιγμή ο Στ. Αγγελούδης θα κληθεί να εξηγήσει αυτή την κυβερνητική γαλαντομία στο Δημοτικό Συμβούλιο ή η εξήγηση θα διαφανεί εκ των πραγμάτων, από την τελική στάση του σε μείζονα θέματα της Θεσσαλονίκης, π.χ., απέναντι στο διαφαινόμενο real estate της «ανάπλασης» της ΔΕΘ σε βάρος του «μητροπολιτικού πάρκου» ή απέναντι στον αχρείαστο και βλαπτικό για την πόλη fly over.

Υπάρχει αυτοδιοικητική απάντηση στο συγκεντρωτικό, αυταρχικό και απορρυθμιστικό θεσμικό πλαίσιο αλλά και στις αντίστοιχες νοοτροπίες περιφρόνησης της αυτοδιοίκησης που κυριαρχούν εντός του κυβερνητικού σχηματισμού;

Η ενδεδειγμένη απάντηση θα προκύψει από μια ευρεία αυτοδιοικητική συνεργασία -όχι κοντόφθαλμο αντικυβερνητικό «μέτωπο». Με αιχμή, προτάσεις και δράσεις αναβάθμισης της θεσμικής θέσης της εγχώριας αυτοδιοίκησης και της εναρμόνισής της προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η ΚΕΔΕ και ο σημερινός μαχητής πρόεδρός της, σε αντίθεση με τον πειθήνιο yesman προηγούμενο, αποτελούν έναν σημαντικό πόλο υπερκομματικής αυτοδιοικητικής συσπείρωσης και συνεργασίας, με βάση τις διεκδικήσεις των δήμων για περισσότερη αποκέντρωση με αυτοδιοίκηση και δημοκρατία.

* Τέως αντιδήμαρχος Δήμου Θεσσαλονίκης