* Το πρωτότυπο κείμενο με τον τίτλο “Pope Francis and the Opening of a Christian-Marxist Dialogue” [Ο πάπας Φραγκίσκος και η έναρξη ενός διαλόγου χριστιανών-μαρξιστών] δημοσιεύτηκε στο ετήσιο περιοδικό του transform!, 2018, σελ. 277-280.
Της Λουτσιάνα Καστελίνα
Στη δεύτερη Παγκόσμια Συνάντηση Λαϊκών Κινημάτων, που έγινε στην Βολιβία το 2015, ο πρόεδρος Έβο Μοράλες έδωσε στον πάπα Φραγκίσκο ένα μεταλλικό σφυροδρέπανο που επάνω του υπήρχε ο εσταυρωμένος Χριστός. Διαβάζοντας τον παπικό λόγο στην τρίτη Συνάντηση των Λαϊκών Κινημάτων που έγινε στη Ρώμη το 2016, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτός ο περίεργος σταυρός έγινε το νέο σύμβολο της εξουσίας του Μπεργκόλιο. 
Λέω «θα μπορούσε», γιατί ξέρω ότι σ’ αυτά τα πράγματα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί/ες. Όμως, δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε ότι με τον Φραγκίσκο στη θέση του ποντίφικα έγινε μια μεγάλη στροφή στην πολιτική του Βατικανού.
Κάτι ανάλογο είχε συμβεί στη θητεία του εξαιρετικού προκατόχου του Ιωάννη του 23ου, με τη σύγκληση από αυτόν, το 1962, της Δεύτερης Συνόδου του Βατικανού, οι αποφάσεις της οποίας αγνοήθηκαν από τους επόμενους ποντίφικες. Αλλά το ποιοτικό άλμα του λόγου του Μπεργκόλιο, ιδιαίτερα στις συναντήσεις του με τα κινήματα, είναι πράγματι εντυπωσιακό. Όχι μόνο για τη ρητή καταγγελία τού καπιταλισμού, που δεν τον ονοματίζει έτσι αλλά είναι σαφές ότι αυτόν εννοεί («αυτή η άδικη δομή», στην οποία κυριαρχεί η «πρωτοκαθεδρία του χρήματος», «που είναι η αιτία όλων των αποκλεισμών», «μετατρέπει τους ανθρώπους σε σκλάβους, τους κλέβει την ελευθερία», και «εξιδανικεύει την απεριόριστη πρόοδο»). Η μεγάλη καινοτομία είναι ότι ο πάπας απευθύνεται σ’ αυτούς που υφίστανται την εκμετάλλευση, στα θύματα του συστήματος, προτρέποντάς τους να μην παρακολουθούν την κατάσταση «με σταυρωμένα χέρια», αλλά να «περάσουν από τη φάση της αντίστασης σ’ αυτήν της κατάκτησης της πολιτικής εξουσίας, από τον κοινωνικό στον εκλογικό αγώνα»-όπως αναγράφεται στο τελικό κείμενο της συνάντησης της Ρώμης. Με δυο λόγια, τους ζητά να περάσουν από την αλληλεγγύη στον αγώνα, από την φιλανθρωπία στην πολιτική.
Αυτή η παραίνεση του πάπα Μπεργκόλιο αντιμετωπίστηκε με σαρκαστική περιφρόνηση από τον ιταλικό Τύπο –«Ο πάπας Φραγκίσκος ευλογεί τα κοινωνικά κέντρα» (στα οποία κυριαρχεί η άκρα Αριστερά), «οι Ζαπατίστας, οι μαρξιστές και οι αγανακτισμένοι γίνονται δεκτοί από τον πάπα» – αυτά είναι μερικά από τα πρωτοσέλιδα των μεγαλύτερων εφημερίδων που βρίσκονται κοντά στα κέντρα εξουσίας.
Ο λόγος του πάπα έχει μεγάλη σημασία, όχι μόνο λόγω της επακριβούς υπόδειξης του αντιπάλου, δηλαδή του κεφαλαίου (του «χρήματος», όπως λέει ο ίδιος), αλλά και γιατί αποτελεί μια έκκληση στα θύματα του συστήματος, στους φτωχούς, να γίνουν πρωταγωνιστές και να πάρουν το πεπρωμένο τους στα χέρια τους, να πάψουν να είναι αντικείμενο φιλανθρωπίας και να γίνουν πολιτικό υποκείμενο.
Φυσικά, ο πάπας δεν χρησιμοποιεί τον όρο «ταξική πάλη», την κινητήρια δύναμη της ιστορίας σύμφωνα με την μαρξιστική παράδοση∙ αντ’ αυτής αναφέρεται στους «ανθρώπους», που είναι κάτι διαφορετικό. Όμως, ο κόσμος τον οποίο προσκαλεί «σε λαϊκή κινητοποίηση» είναι όλοι εκείνοι που ζουν σε μια κοινωνία όπου η εργασία τμηματοποιείται όλο και περισσότερο και στερείται δικαιωμάτων, όπου η άτυπη οικονομία εξαπλώνεται, όπου η οικονομικά και πολιτισμικά ομοιογενής εργατική τάξη είναι ένα μειοψηφικό φαινόμενο, όπου οι υπεξούσιες τάξεις διατρέχονται από πολλές αντιφάσεις, και όπου ο κοινωνικός αποκλεισμός αυξάνεται με μεγάλη ταχύτητα. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που πολλές φορές δυσκολεύεται να δει η Αριστερά, και που συχνά δεν είναι ικανή να αντιμετωπίσει οργανώνοντας όλους τους φτωχούς και τους αποκλεισμένους∙ και αυτή ακριβώς είναι η αιτία της κρίσης της.
Συμφωνούμε σε όλα με τον Μπεργκόλιο; Όχι, βέβαια. Διαφωνούμε σε κάποια κοινωνικά δικαιώματα που είναι πολύ σημαντικά, όπως το δικαίωμα της άμβλωσης και αυτό του να είναι κάποιος ελεύθερος να βάζει τέλος στη ζωή του. Παρ’ όλα αυτά, σε σχέση και με αυτά τα προβλήματα, όπως και στο γυναικείο ζήτημα, σήμερα υπάρχει ένα άνευ προηγουμένου άνοιγμα από την πλευρά του πάπα Φραγκίσκου, υπό την έννοια ότι αυτός υποστηρίζει ότι οι διαφορετικές απόψεις δεν πρέπει να εμποδίζουν τους πιστούς και τους μη πιστούς να συνεργάζονται μεταξύ τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου