Ο ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΑΡΞΙΣΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΏΝ

 

"ΕΠΟΧΗ"
 Όταν τον επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας στηρίζουν με ενθουσιαμό οι πρώην πρόεδροι της Βολιβίας και της Ουρουγουάης Έβο Μοράλες και Πέπε Μουχίκα, οι διακεκριμένοι ιερείς και θεολόγοι της Απελευθέρωσης Λεονάρντο Μποφ (Βραζιλία) και Γκουστάβο Γκουτιέρες (Περού), ο Μπέρνι Σάντερς και η Λουτσιάνα Καστελίνα, ενώ τον μισούν ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Ματέο Σαλβίνι, η Μαρίν Λεπέν, αλλά και ορισμένοι δημοσιογράφοι κυρίαρχων ΜΜΕ ταγμένοι στην ιδεολογική στήριξη του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και των χρηματαγορών, είναι φανερό ότι ο πάπας Φραγκίσκος, κατά κόσμον Χόρχε Μπεργκόλιο, είναι μια διεθνής προοδευτική προσωπικότητα μεγάλης εμβέλειας. Ανάμεσα στις πολλές παρεμβάσεις του, που αφορούν κυρίως αλλά όχι μόνο το μεταναστευτικό, την κλιματική αλλαγή και την οικονομία, θα ήθελα να επισημάνω την εκ μέρους του ενίσχυση της προσπάθειας δημιουργίας ενός μόνιμου φόρουμ διαλόγου μεταξύ αριστερών και καθολικών. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι ένας τέτοιος διάλογος άρχισε αμέσως μετά την συνάντηση του πάπα, τον Σεπτέμβριο του 2014 στο Βατικανό, με τον Αλέξη Τσίπρα, τον Βάλτερ Μπαϊερ, συντονιστή του ευρωπαϊκού δικτύου transform!, και τον Φραντς Κονρέιφ, ηγετικό στέλεχος του καθολικού κινήματος των Φοκολάρι. Ήταν η πρώτη φορά που ένας ηγέτης αριστερού κόμματος, ο οποίος δεν εκπροσωπούσε θεσμικά μια χώρα, γινόταν δεκτός στην Αγία Έδρα μετά από πρόσκληση του ποντίφικα. Συμμετέχοντας στην προετοιμασία αυτής της συνάντησης, είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω με πόσο πάθος αγωνίστηκαν για την πραγματοποίηση και την επιτυχία της οι υποστηρικτές του πάπα στην Αυστρία και την Ιταλία. Ο πρώτος σταθμός του διαλόγου ήταν η οργάνωση ενός θερινού σχολείου στην Σύρο, τον Σεπτέμβριο του 2018, το οποίο παρακολούθησε ένας μεγάλος αριθμός χριστιανών και αριστερών νέων από διάφορες χώρες. Στη συγκεκριμένη προσπάαθεια συμβάλλει από το 2018 μέχρι σήμερα και το ετήσιο αγγλόφωνο περιοδικό του transform!, στο οποίο υπάρχει μόνιμο κεφάλαιο με τίτλο «Διάλογος χριστιανών-μαρξιστών», που φιλοξενεί άρθρα σημαντικών διανοουμένων των δύο πλευρών, καταβάλλοντας προσπάθεια για συνεργασία όχι μόνο με καθολικούς, αλλά και με ορθόδοξους και προτεστάντες διανοούμενους. Με την ευκαιρία της επίσκεψης του πάπα Φραγκίσκου στην Ελλάδα, δημοσιεύουμε σήμερα μικρά αποσπάσματα από τρία άρθρα που έχουν δημοσιευτεί εκεί, τα οποία αναφέρονται τόσο στον ίδιο και τις απόψεις του, όσο και στον διάλογο μεταξύ πιστών και αριστερών. Τα κείμενα έχουν συγγράψει ο γαλλο-βραζιλιάνος κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Μικαέλ Λεβί, η Λουτσιάνα Καστελίνα, ιστορική φυσιογνωμία της ιταλικής και ευρωπαϊκής Αριστεράς, και ο γερμανός μαρξιστής Καρλ-Χέλμουτ Λέχνερ,  πρώην λουθηριανός πάστορας, ο οποίος εγκατέλειψε την Εκκλησία το 1973, στη συνέχεια υπήρξε μέλος της Λίγκας Κομμουνιστών της Δυτικής Γερμανίας (BWK) και σήμερα του Die Linke.

 Χ.Γο. 

Ο πάπας Φραγκίσκος

και ο διάλογος χριστιανών-μαρξιστών

 

Του Μικαέλ Λεβί 

 

Ο Μπεργκόλιο δεν είναι μαρξιστής και η λέξη «καπιταλισμός» δεν υπάρχει στις εγκυκλίους του. Αλλά είναι απολύτως σαφές ότι θεωρεί πως τα οικολογικά προβλήματα της εποχής μας είναι αποτέλεσμα «του μηχανισμού της σημερινής παγκοσμιοποιημένης οικονομίας», «ενός στρεβλά δομημένου παγκόσμιου συστήματος εμπορικών σχέσεων και ιδιοκτησίας».  

  Γιατί ο Φραγκίσκος χαρακτηρίζει το σημερινό παγκόσμιο οικονομικό σύστημα ως «στρεβλά δομημένο»; Πρωτίστως, επειδή σ’ αυτό κυριαρχούν «τα περιορισμένα συμφέροντα των επιχειρήσεων» και μια «προβληματική οικονομική λογική», ο μόνος της στόχος της οποίας είναι η μεγιστοποίηση των κερδών. Αυτή η ηθική και κοινωνική στρέβλωση δεν αφορά μόνο κάποιες χώρες, αλλά «ένα παγκόσμιο σύστημα που προτεραιοποιεί την κερδοσκοπία και την επιδίωξη χρηματικού οφέλους και αδιαφορεί για τα αποτελέσματα αυτής της επιδίωξης στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και στο φυσικό περιβάλλον».  

  Όπως ήταν αναμενόμενο, ο θεολογικός προσανατολισμός του πάπα συνάντησε τη σφοδρή αντίθεση των πιο συντηρητικών τμημάτων της Καθολικής Εκκλησίας. Ένας από τους πιο δραστήριους αντιπάλους του είναι ο αμερικανός καρδινάλιος Ρέιμον Μπερκ, ένας ενθουσιώδης υποστηρικτής του Τραμπ,  καθώς και ο Ματέο Σαλβίνι. Κάποιοι από τους εχθρούς του Φραγκίσκου τόν κατηγορούν ότι είναι αιρετικός ή ακόμα και κρυφομαρξιστής. Όταν ο Ρας Λιμπάουχ, ένας αμερικανός αντιδραστικός καθολικός δημοσιογράφος τον κατήγγειλε ως «μαρξιστή πάπα», ο Φράνσις αρνήθηκε ευγενικά αυτόν τον χαρακτηρισμό, αλλά πρόσθεσε πως δεν τον θεωρεί προσβλητικό, δεδομένου ότι γνωρίζει «πολλούς μαρξιστές που είναι θαυμάσιοι άνθρωποι». Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι θεολόγοι της Απελευθέρωσης, όπως ο Γκουστάβο Γκουτιέρες –που έγινε δεκτός από τον πάπα το 2013– ή ο Λεονάρντο Μποφ, τον οποίο οι πάπες Ιωάννης Παύλος ο 2ος και Ράτσινγκερ προσπάθησαν να σιωπήσουν, υποστηρίζουν ανοιχτά τον Μπεργκόλιο, τον οποίο θεωρούν ως άξιο διάδοχο του Άγιου Φραγκίσκου. Εκτός από όλους εκείνους που στηρίζουν δημόσια τον πάπα Φραγκίσκο, υπάρχουν πολλοί στο εσωτερικό της Καθολικής Εκκλησίας που τον συμπαθούν, αλλά δεν συμμερίζονται τη ριζοσπαστική, αντισυστημική του προσήλωση. 

   Ο στόχος του διαλόγου καθολικών-μαρξιστών δεν είναι, προφανώς, ο «προσηλυτισμός» των πρώτων στον μαρξισμό ή των δεύτερων στον καθολικισμό. Τα θέματα των συζητήσεών τους δεν είναι πίστη έναντι αθεϊσμού, υλισμός έναντι ιδεαλισμού, θεολογία έναντι επιστήμης, ή πνευματικότητα έναντι ταξικής πάλης. Αυτό που γίνεται είναι μια ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, στην οποία κάθε πλευρά μπορεί να μάθει από την άλλη, ενώ και οι δύο αναζητούν κοινές αξίες, κοινά ενδιαφέροντα και κοινούς στόχους. Υπάρχει μια κοινή οπτική στρατηγικής σημασίας σε κοινωνικά, πολιτικά και ηθικά ζητήματα, μια οπτική που βασίζεται σε δηλώσεις του πάπα Φραγκίσκου, οι οποίες αφορούν σημαντικά θέματα και για το μέλλον της Ευρώπης:

 

-την απόρριψη της κοινωνικής αδικίας, της ανισότητας και του αποκλεισμού, της ειδωλολατρείας του κεφαλαίου, και του σημερινού στρεβλού οικονομικού συστήματος, 

• -την ανάγκη να ληφθούν ριζικά μέτρα με στόχο την οικολογική μετάβαση, πέρα από τις κίβδηλες λύσεις των «αγορών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου»,  
• -την ανθρώπινη αδελφοσύνη, σε αντίθεση με την ξενοφοβία, τον ρατσισμό, την ισλαμοφοβία, και άλλες εκδηλώσεις μισαλλοδοξίας που προωθούν τα κόμματα της Ακροδεξιάς και ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις,  
• -την παροχή φιλοξενίας στους μετανάστες, που πρέπει να γίνονται δεκτοί στην Ευρώπη ως ανθρώπινα όντα τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο, ως αδελφές και αδελφοί μας, και να μην αφήνονται να πνιγούν στη Μεσόγειο.

 

Οι μαρξιστές της ευρωπαϊκής Αριστεράς και οι πιστοί οπαδοί του πάπα Φραγκίσκου στην Καθολική Εκκλησία έχουν την ίδια ισχυρή κοινωνική και ηθική προσήλωση σ’ αυτά τα θέματα –σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εκείνους που κυβερνούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δραματική κατάσταση στην Ευρώπη, και στον κόσμο, απαιτεί τη σύγκλιση των hominum bonae voluntatis [ανθρώπων καλής θέλησης], δηλαδή των ανθρώπων που πιστεύουν πραγματικά στις ανθρωπιστικές αξίες, ανεξάρτητα από το αν ακολουθούν τον Μαρξ ή τον Ιησού. 

* Το πρωτότυπο κείμενο με τον τίτλο “Why a Marxist-Christian Dialogue?” [Προς τι ένας διάλογος μαρξιστών-χριστιανών;] δημοσιεύτηκε στο ετήσιο περιοδικό του transform!, 2019, σελ. 361-364.